08/09/2021
Bồ công anh là một vị thuốc được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Vậy công dụng của bồ công anh là gì? Người bệnh gout, bệnh tiểu đường có nên sử dụng bồ công anh không? Làm thế nào để sử dụng vị thuốc này cho an toàn và hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu ngay nhé.
1. Bồ công anh là gì?
Bồ công anh (Dandelion) có tên khoa học là Taraxacum dens-leonis Desf hay Taraxacum officinal Wigg. Đây là loài cây thân thảo thuộc họ Cúc (Compositae).
Tại Việt Nam, cây bồ công anh còn có các tên gọi khác như: Diếp trời, Diếp trờ Diếp hoang, Kim châm thảo, Bột cô anh, Đại đinh thảo, Lục anh, Thái nại, Cấu nâu thảo, Bộc công anh, Thiên kim phượng, Phù công anh,…
2. Đặc điểm của cây bồ công anh
2.1. Đặc điểm hình thái
Cây bồ công anh mọc thẳng đứng, thân nhẵn và có những đốm màu tím. Chiều cao tối đa có thể lên đến 2m nhưng đa số cây có chiều cao trung bình 50cm. Cây có tuổi thọ từ 1 – 2 năm.
Lá cây bồ công anh mọc so le nhau, không có cuống, mép lá hình răng cưa
Hoa bồ công anh xếp thành từng cụm, thường mọc ở phần ngọn và kẽ lá. Hoa thường nở vào khoảng tháng 6 – 7 và kết quả vào khoảng tháng 9.
Quả bồ công anh có màu đen và có lớp lông trắng nhạt phủ bên ngoài, khi bấm vào quả tiết ra dịch nhựa.
2.2. Đặc điểm phân bố - Cây bồ công anh mọc ở đâu
- Là loài cây ưa ẩm và dễ trồng nên thường thấy bồ công anh được trồng trong vườn hoặc ven đường đi, bãi sông, thửa ruộng,...
- Trên thế giới, bồ công anh có ở một số quốc gia như Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ,...
- Ở Việt Nam, cây mọc hoang tại các vùng trung du và đồng bằng các tỉnh miền Bắc nơi có độ cao dưới 1000m so với mực nước biển.
Xem thêm:
- Thực hư về công dụng chữa tiểu đường của cây mật nhân
- Các bài thuốc dân gian chữa bệnh tiểu đường được sử dụng nhiều
2.3. Phân loại
Bồ công anh có 3 loại, trong đó loại được sử dụng nhiều nhất trong y học là bồ công anh Trung Quốc.
Cây bồ công anh Trung Quốc
- Tên khoa học là Taraxacum officinale
- Loài cây này mọc hoang hoặc được trồng ở một số nơi của nước ta. Trong dân gian loại này còn được gọi là bồ công anh lùn. Theo các nghiên cứu cho thấy đây là loại có tác dụng chữa bệnh tốt nhất trong 3 loại bồ công anh.
- Thân cây ngắn, khoảng 40 - 60cm, lá đơn, mọc trực tiếp từ rễ lên và chụm lại ở gốc như hình hoa thị. Lá cây có màu xanh lục, mặt trên màu đậm hơn mặt dưới, mép lá có xẻ hình răng cưa to nhỏ không đều trông giống như bị xé rách.
- Toàn bộ các phần của cây bao gồm hoa, lá, thân và rễ đều được sử dụng để làm thuốc chữa bệnh.
Cây bồ công anh Việt Nam
- Tên khoa học: Lactuca indica L. Cây còn có các tên gọi khác như cây bồ công anh cao, diếp dại, diếp trời, diếp hoang, rau mũi cày,...
- Cây xuất hiện chủ yếu ở các tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ, những khu vực ẩm ướt như ven đường, vườn hoặc các bãi sông.
- Cây mọc thẳng, cao từ 60 - 100cm, thân cây có đường kính 0,2cm. Lá cây mỏng, nhăn nheo, có hình như mũi mác và đa số không có cuống. Mặt trên của lá màu nâu sâu, mặt dưới có màu nâu nhạt, phần mép lá có hình răng cưa thưa.
- Cây thường được thu hoặc vào khoảng tháng 5 - 7, bộ phận được sử dụng chủ yếu là cành và lá.
Bồ công anh chỉ thiên
- Nó còn có các tên gọi khác như cây thổi lửa, cây cỏ lưỡi mèo, cây cỏ lưỡi chó, dân tộc Tày gọi là nhả đản, dân tộc Thái gọi là co tát nai và nhiều thầy lang gọi là thiền hồ nam. Cây mọc nhiều ở các tỉnh khu vực miền Nam nước ta.
- Người ta có thể sử dụng cả 3 loại trên để làm rau bồ công anh, trà bồ công anh hay cây thuốc bồ công anh. Tuy nhiên, do dược tính của chúng khác nhau nên khi sử dụng người bệnh nên thận trọng.
2.4. Cách thu hoạch, chế biến và bảo quản
Thu hoạch
Cây hoa bồ công anh thường được thu hái vào khoảng tháng 4 - 5. Đây là thời kỳ cây có vị đắng nhất và tác dụng dược lý của nó cũng là tốt nhất. Thường lựa chọn những cây có kích thước nhỏ, cành màu tím và lá dài.
Chế biến
Sau khi thu hái, toàn bộ cây được đem đi phơi trong râm khô.
Bảo quản
Bồ công anh khô được cho vào túi nilon hoặc lọ thủy tinh đậy kín nắp để bảo quản và dùng dần.
2.5. Thành phần hóa học
Thành phần dinh dưỡng có trong 180g bồ công anh cụ thể như sau:
Protein: 1,5g (3% DV - hàm lượng cần thiết cho 1 người trưởng thành trong 1 ngày)
Chất xơ: 1,9g (8%)
Vitamin A: 112% DV
Vitamin C: 32% DV
Vitamin E: 9% DV
Vitamin K: 535% DV
Riboflavin: 8%
Thiamin: 7%
Folate: 4%
Canxi: 10%
Sắt: 9%
Mangan: 9%
Kali: 6%
Đồng: 5%
Magie: 5%
Photpho: 4%
Ngoài ra, trong bồ công anh còn chứa nhiều dược chất có tác dụng chữa bệnh rất tốt như: Choline, Pectin, Inuline, Taraxasterol,...
3. Đặc điểm dược học của vị thuốc bồ công anh
3.1. Tính vị, quy kinh
Vị thuốc bồ công anh có tính bình, vị ngọt, không độc, quy vào kinh Can và kinh Vị.
3.2. Tác dụng dược lý
Theo y học cổ truyền
Cây thuốc bồ công anh có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tán sưng tiêu ung.
Theo y học hiện đại
Điều trị viêm khớp
Điều trị viêm tuyến vú, nhiễm trùng tiết niệu, viêm amidan cấp tính, u nhọt sưng tấy
Lợi mật, bảo vệ gan
Lợi tiểu
Nhuận tràng
3.3. Liều lượng
Liều uống: 12 - 40g
Nếu dùng tươi: Giã nát cây bồ công anh và đắp vào nơi sưng đau với lượng dùng tùy theo nhu cầu.
3.4. Tác dụng không mong muốn
Khi sử dụng bồ công anh làm thuốc, nếu không đúng cách có thể dẫn đến những tác dụng phụ sau:
Viêm da tiếp xúc
Viêm da dị ứng
Buồn nôn, chán ăn
Sỏi mật, viêm túi mật
4. Bồ công anh chữa bệnh gì?
Như đã tìm hiểu ở trên, toàn bộ cây bồ công anh đều được sử dụng làm thuốc. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu xem cây bồ công anh trị bệnh gì trong phần tiếp theo của bài viết.
4.1. Hỗ trợ điều trị bệnh gout
Các nghiên cứu đã chỉ ra trong rễ cây bồ công anh rất giàu sesquiterpene lactones, inulin và amino axit kynurenic. Đây đều là những chất có đặc tính kháng viêm mạnh. Vì vậy tác dụng của rễ cây bồ công anh trong điều trị gout và các bệnh viêm khớp khác là rất hiệu quả. Nó giúp làm giảm các cơn đau nhức, sưng tấy và nóng đỏ tại các khớp viêm.
Xem thêm: Điều trị bệnh gout
Xem ngay: Bệnh gút nên ăn gì
Xem thêm: Cao gắm trị bệnh gout
Xem thêm: Dây gắm chữa gout
Bên cạnh đó, bồ công anh còn có tác dụng lợi tiểu từ đó giúp đào thải lượng acid uric đang tăng cao trong máu người bệnh gout.
Bài thuốc điều trị gout bằng bồ công anh
Chuẩn bị: 30g rễ và lá bồ công anh
Cách làm:
Đem lá và rễ cây rửa sạch, phơi khô và để trong lọ thủy tinh rồi đậy kín nắp để bảo quản
Sắc 30g rễ và lá bồ công anh khô cùng 500ml nước đến khi sôi thì tắt bếp. Dùng trong ngày
Ngoài ra, có thể giã nát rễ cây bồ công anh với 1 thìa muối rồi đắp bên ngoài vùng khớp đang sưng đau do gout. Đắp 1 lần/ngày, mỗi lần 1 tiếng sau đó rửa sạch lại bằng nước.
Kiên trì thực hiện như trên từ 1 đến 2 tháng sẽ thấy được hiệu quả. Ngoài ra, việc thực hiện chế độ ăn uống và nghỉ ngơi khoa học cũng rất cần thiết để nâng cao hiệu quả điều trị.
4.2. Kiểm soát đường máu
Trong trà bồ công anh có chứa nhiều thành phần có chức năng tương tự hormon Insulin của tuyến tụy - hormon có khả năng làm giảm lượng đường trong máu. Do đó, khi sử dụng trà bồ công anh hàng ngày sẽ giúp người bệnh tiểu đường kiểm soát hiệu quả lượng đường máu, phòng ngừa được các biến chứng do bệnh gây ra.
Xem thêm: Bệnh tiểu đường là gì? Căn bệnh mãn tính đã có thuốc chữa chưa?
Xem thêm: Triệu chứng bệnh tiểu đường
Xem thêm: Biến chứng bệnh tiểu đường
Xem thêm: Nguyên nhân bệnh tiểu đường
Xem thêm: Thuốc tiểu đường tốt nhất hiện nay
Xem thêm: Phòng ngừa bệnh tiểu đường tốt nhất
Xem thêm: Bệnh tiểu đường nên ăn gì
Xem thêm: Bệnh tiểu đường kiêng gì?
Xem thêm: Tác dụng của dầu oliu
4.3. Trị viêm loét dạ dày - tá tràng
Do có tác dụng chống viêm và giảm đau tốt nên bồ công anh được sử dụng để chữa đau dạ dày. Tùy theo thể bệnh, đau dạ dày do tỳ, can hay trào ngược mà sẽ dùng kết hợp bồ công anh với những vị thuốc khác nhau để có tác dụng điều trị bệnh tốt nhất.
Bài thuốc trị loét dạ dày từ bồ công anh
Chuẩn bị: 20g lá bồ công anh khô. 10g lá khổ sâm, 15g lá khôi
Cách làm:
Bỏ các nguyên liệu trên vào 300ml nước lọc, đun sôi, uống trong ngày.
Uống liên tục trong ít nhất 10 ngày
4.4. Điều trị ăn uống chậm tiêu, táo bón
Cây thuốc bồ công anh rất giàu chất xơ. Do đó, nó giúp làm tăng nhu ruột, kích thích quá trình tiêu hóa, làm giảm tình trạng chậm tiêu, táo bón.
4.5. Bảo vệ xương
Lượng canxi trong thành phần của bồ công anh bằng 10% so với lượng canxi khuyến nghị trong 1 ngày. Bên cạnh đó, nó còn chứa nhiều chất có tác dụng chống oxy hóa như vitamin C, luteolin,... Do đó, ăn lá bồ công anh hoặc uống trà bồ công anh sẽ giúp bạn tránh khỏi các tác động của gốc tự do và giúp bổ sung canxi, cho bạn một hệ xương chắc khỏe.
4.6. Các tác dụng khác của cây bồ công anh
Chữa tắc tia sữa
Bảo vệ gan
Ngăn ngừa ung thư
Trị mụn nhọt
Trị rắn cắn
5. Những lưu ý khi dùng bồ công anh
Để có cách sử dụng bồ công anh đúng, hiệu quả và tránh được các tác dụng không mong muốn, bạn cần lưu ý những điểm sau đây:
5.1. Đối tượng nào cần tránh sử dụng bồ công anh?
Người thường xuyên gặp những vấn đề về đường tiêu hóa như: hội chứng ruột kích thích, tắc nghẽn ống dẫn mật, tiêu chảy,...
Người bị huyết áp cao
Người suy tim xung huyết
Những người mẫn cảm với các chất có trong thành phần của bồ công anh
Trẻ em dưới 12 tuổi
Phụ nữ có thai
5.2. Những kiêng kỵ khi dùng bồ công anh
Khi dùng bồ công anh trị bệnh, cần kiêng ăn đồ cay, đỗ xanh, rau muống, uống rượu bia vì có thể khiến thuốc giảm và mất tác dụng.
Dùng bồ công anh kết hợp với thuốc kháng sinh có thể làm một số thuốc kháng sinh giảm hiệu quả
Bồ công anh chứa một lượng đáng kể trong khi một số nhóm thuốc lợi tiểu cũng có tác dụng làm tăng kali máu. Do đó nếu sử dụng đồng thời 2 loại này có thể làm rối loạn chất điện giải của cơ thể.
Bồ công anh làm giảm khả năng thẩm thấu thuốc của gan.
Qua bài viết này, chắc hẳn các bạn đã có thêm thông tin về bồ công anh và biết được bồ công anh có tác dụng gì. Đây là một cây thuốc có tác dụng chữa bệnh rất tốt. Hãy sử dụng nó đúng cách kết hợp với chế độ ăn uống cũng như luyện tập khoa học để đẩy lùi bệnh gout, bệnh tiểu đường và góp phần nâng cao sức khỏe.
