29/10/2022
Tía tô rừng là loài cây còn khá xa lạ với nhiều người. Tuy nhiên, ít ai biết được đây lại là thảo dược quý được đưa vào nhiều bài thuốc điều trị bệnh khác nhau. Trong bài viết này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những thông tin cụ thể về tía tô rừng cũng như tác dụng, cách dùng thảo dược này nhé.
1. Tìm hiểu chung về cây tía tô rừng
1.1. Tía tô rừng là cây gì?
Danh pháp khoa học: Orthosiphon marmoritis (hance) Dunn
Họ: Hoa môi - Lamiaceae
Tên khác: Orthosiphon sinensis Hemsl; Plectranthus marmoritis Hance
Tên tiếng Việt: Phong diệu yến, thảo lưu niên, râu mèo có vằn
1.2. Đặc điểm hình dáng
Cây tía tô rừng là loài cây thân vuông có chiều cao từ 0,5 - 0,6m. Lá tía tô rừng có phiến xoan rộng, mặt dưới có phủ một lớp lông, phần mép có răng to, cuống lá có chiều dài 2 - 2,5cm.
Hoa tía tô rừng mọc thành cụm ở phần ngọn, mỗi vòng có khoảng 6 hoa, tràng hoa màu tím, các ống và thùy có lông mịn; đài hoa có màu tím nhạt; phần nhị thò dài. Quả tía tô bé, hình xoan, màu vàng sậm.
1.3. Phân bố
Đây là loài cây có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Á và Australia. Sau khi được truyền vào nước ta, cây mọc nhiều ở ven đường đi, các bãi đất hoang và những nơi khô ráo như vùng Tương Dương tỉnh Nghệ An. Ở nhiều vùng cây cũng được trồng để làm cảnh.
1.4. Bộ phận sử dụng, cách thu hái, sơ chế và bảo quản
Bộ phận sử dụng: Hầu hết các bộ phận của cây đều được sử dụng làm thuốc
Cách thu hái và sơ chế: Có thể thu hái toàn bộ cây tươi sau đó cắt bỏ rễ hoặc sử dụng rễ để riêng sau đó chặt nhỏ. Có thể dùng tươi hoặc dùng dạng khô sau khi sấy khô hoặc phơi khô.
Bảo quản: Bảo quản tía tô rừng ở nơi khô ráo và thoáng mát, tránh để ấm mốc.
1.5. Tính vị, quy kinh
Cây tía tô rừng là vị thuốc có công dụng lưu phong tán ứ, định thống, giải độc, có tính ấm, vị cay và đắng nhẹ, quy kinh tỳ, phế.
1.6. Thành phần hóa học
Trong cây tía tô rừng tươi có 1 - 1,5% tinh dầu, trong đó phải kể đến những hoạt chất quý như alcol sesquiterpen, azulen sesquiterpen, limonen, sabinen,... Trong lá tươi chứa nhiều tinh dầu với thành phần chính là 5-diterpen, 10-sesquiterpen, fenchen, limonen, b-pinen, g-terpinen, camphen,...
2. Cây tía tô rừng có tác dụng gì?
Qua phần trên của bài viết, có thể thấy cây tía tô rừng là một thảo dược chứa nhiều hoạt chất quý. Nhờ vào những hoạt chất này, cây tía tô rừng mang đến công dụng gì cho sức khỏe? Uống lá tía tô rừng có tốt không? Để giải đáp những thắc mắc này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu công dụng của tía tô rừng trong phần tiếp theo của bài viết nhé.
2.1. Hỗ trợ điều trị gout
Người bệnh gout uống nước tía tô rừng có tốt không? Câu trả lời là có nhé. Những hoạt chất quý trong lá tía tô rừng giúp loại cây này trở thành một trong những vị thuốc hỗ trợ điều trị gout hữu hiệu. Một số tác dụng của tía tô rừng trong điều trị gout có thể kể đến như:
Giảm đau, nhất là những cơn đau dữ dội do gút cấp tính
Chống viêm, giúp giảm sưng nề, tấy đỏ quanh khớp bị tổn thương do gout
Tía tô rừng có đặc tính lợi tiểu, từ đó giúp tăng thải bỏ acid uric dư thừa ra khỏi cơ thể
Ức chế hoạt động của loại enzym có vai trò tổng hợp acid uric trong cơ thể.
Nhờ đặc tính chống viêm và giảm đau mạnh mẽ, ngoài điều trị bệnh gút, hiện nay tía tô rừng còn được nhiều người sử dụng để điều trị các bệnh lý xương khớp khác như viêm khớp dạng thấp hay bệnh lupus.
2.2. Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch
Tinh dầu tía tô rừng chứa một lượng lớn các chất chống oxy hóa cùng nhiều acid béo không bão hòa như Omega-3 có tác dụng giảm thiểu nồng độ cholesterol xấu trong máu. Do đó, uống nước tía tô rừng thường xuyên sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim mạch đồng thời ngăn ngừa tình trạng xơ vữa động mạch.
2.3. Chống viêm, chống dị ứng
Các thành phần hóa học của tía tô rừng như Luteolin, Perilla, Acid Alpha – linolenic, Quercetin, Acid Rosmarinic,... có khả năng ngăn chặn quá trình tổng hợp Histamin và các Cytokine, từ đó hạn chế xảy ra tình trạng viêm và dị ứng trong cơ thể.
2.4. Chữa hen suyễn
Một nghiên cứu được đăng tải vào tháng 6 năm 2000 trên tạp chí Archives of Allergy and Immunology cho thấy tinh dầu tía tô rừng có tác dụng nhất định trong việc điều trị bệnh hen suyễn thông qua việc cải thiện khả năng lưu thông khí đồng thời cải thiện chức năng của phổi.
2.5. Giúp đầu óc được thư giãn và tỉnh táo
Nghiên cứu do Trung tâm Y tế của Đại học Maryland thực hiện đã chỉ ra hoạt chất apigenin, acid rosmarinic và acid caffeic trong chiết xuất từ tía tô rừng có thể phòng ngừa và hỗ trợ điều trị chứng trầm cảm. Bên cạnh đó, các dược chất trong thảo dược này còn có khả năng nâng cao tinh thần, giúp cho đầu óc tỉnh táo, tâm trạng trở nên thoải mái, thư giãn, giúp giảm stress.
2.6. Cải thiện hệ tiêu hóa, điều trị bệnh dạ dày
Theo thống kê, hiện nay có khoảng 20% dân số Việt Nam đã và đang gặp phải nhiều triệu chứng khó chịu liên quan đến đường tiêu hóa như cảm giác đau thượng vị, đầy hơi, chậm tiêu hay cảm giác khó chịu ở vùng bụng nói chung. Lúc này, một nghiên cứu được thực hiện trên 50 người đang gặp khó chịu trên đường tiêu hóa và có tình trạng táo bón nhẹ đã được cho uống nước tía tô rừng và thu được kết quả là sự cải thiện đáng kể các triệu chứng so với nhóm sử dụng giả dược.
Tác dụng trên có được là nhờ sự có mặt của Glycosid và Tanin trong thành phần của phong diệu yến - những hoạt chất tác dụng chống viêm đồng thời làm liền vết loét nhanh chóng. Bên cạnh đó, trong thảo dược này còn chứa các thành phần giúp trung hòa và giảm lượng acid trong dạ dày.
Ngoài ra, những người mắc bệnh trào ngược dạ dày hoặc hội chứng ruột kích thích cũng cải thiện triệu chứng nhanh chóng sau một thời gian sử dụng nước lá tía tô rừng.
2.7. Ngăn ngừa ung thư
Lá tía tô rừng rất giàu Luteolin - hợp chất có tác dụng tương tự như một chất chống oxy hóa tự nhiên. Bên cạnh đó, tía tô rừng cũng chứa một lượng lớn axit rosmarinic và triterpen. Những hoạt chất này được chứng minh là có khả năng chống lại nhiều loại tế bào ung thư tiềm ẩn ở trong cơ thể, từ đó giúp phòng và ngăn ngừa hiệu quả sự phát triển của bệnh ung thư.
2.8. Làm đẹp da
Một số nghiên cứu đã chứng minh trong tía tô rừng chứa các hoạt chất có tác dụng ức chế quá trình tổng hợp Tyrosinase và Melatonin giúp làm sáng da. Bên cạnh đó, hàm lượng cao chất chống oxy hóa trong thảo dược này còn giúp ngăn chặn sự hình thành của các gốc tự do - tác nhân chính gây lão hóa, từ đó giúp bạn có làn da luôn căng bóng, tràn đầy sức sống.
3. Một số bài thuốc trị bệnh từ cây tía tô rừng
Với những công dụng như trên, người ta sử dụng tía tô rừng trị bệnh gì? Cùng tìm hiểu cách chữa một số bệnh thường gặp bằng các bài thuốc từ cây tía tô nhé.
3.1. Bài thuốc trị gout bằng tía tô rừng
Chữa gout bằng nước lá tía tô rừng giúp tận dụng được tối đa hoạt chất phân tán trong nước, từ đó mang lại hiệu quả cao hơn. Bạn có thể đun nước lá tía tô rừng theo các bước sau:
Chuẩn bị 30g lá tía tô rừng tươi, rửa sạch rồi để cho ráo nước
Đun sôi lá tía tô rừng đã rửa sạch cùng 1 - 2 lít nước trong 15 phút
Lọc lấy nước, uống ngay khi còn ấm.
3.2. Đắp lá tía tô rừng chữa gout
Sử dụng lá tía tô rừng được giã, xay cũng là một cách hữu hiệu để cải thiện các cơn đau do gout. Khi đó, các hoạt chất trong thảo dược này sẽ tác động trực tiếp lên vị trí bị sưng đau, viêm tấy do gout.
Các bước thực hiện như sau:
Rửa sạch phần lá và cành tía tô rừng, để ráo
Đem giã nát sau đó đắp lên chỗ khớp bị tổn thương do gout.
3.3. Ngâm chân bằng nước tía tô rừng
Đây cũng là một phương pháp điều trị gout an toàn và hiệu quả. Nước ấm vừa phải sẽ giúp làm giảm cơn đau đồng thời tăng cường lưu thông máu, từ đó giúp người bệnh cảm thấy thoải mái, dễ chịu hơn. Bạn cũng có thể kết hợp vừa sắc lá tía tô rừng uống vừa ngâm chân bằng nước tía tô rừng để tăng hiệu quả điều trị bệnh.
Các bước thực hiện như sau:
Chuẩn bị một nắm lớn lá tía tô rừng, đun sôi cùng 2 lít nước
Chờ nước nguội bớt, tốt nhất là khi nhiệt độ nước đạt 40 - 45 độ C rồi sử dụng để ngâm phần khớp bị đau do gout trong vòng 30 phút.
Thực hiện đều đặn mỗi tối để đạt được hiệu quả tốt nhất.
3.2. Chữa cảm mạo
Sử dụng tía tô rừng để điều trị cảm mạo là phương pháp đang được ngày càng nhiều người áp dụng. Dưới đây là cách làm đơn giản nhưng mang đến hiệu quả cao để bạn tham khảo.
Chuẩn bị 15 - 20g tía tô rừng, rửa sạch rồi ngâm trong nước muối pha loãng từ 5 - 10 phút. Tiếp đó, đem tía tô rừng đã rửa sạch đi giã nát rồi cho thêm ít nước sôi và lọc lấy nước thuốc. Để phát huy tối đa tác dụng của thuốc, sau khi uống xong, người bệnh nên nằm nghỉ ngơi và đắp chăn kín.
4. Lưu ý khi sử dụng tía tô rừng
Mặc dù là thảo dược tốt cho sức khỏe nhưng để tránh gặp phải tác hại của tía tô rừng và sử dụng thảo dược này một cách hiệu quả, bạn nên lưu ý một số điểm như sau:
Nếu trong quá trình điều trị bệnh bằng lá tía tô rừng mà cơ thể xuất hiện những dấu hiệu bất thường thì cần dừng lại ngay
Phương pháp này chỉ phù hợp với những trường hợp bệnh nhẹ và hiệu quả mà mỗi người thu được là không giống nhau
Tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi quyết định sử dụng
Có thể thấy, cây tía tô rừng là một dược liệu quý được sử dụng trong nhiều bài thuốc để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Hãy sử dụng dược liệu này đúng cách để tận dụng tối đa những tác dụng tuyệt vời của nó nhé.
