22/08/2024
Cây vòi voi là loại thảo dược mọc ở khắp nơi đem lại nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả cho sức khỏe con người. Bên cạnh đó, cây cũng có những độc tính và đem lại những tác hại cho người bệnh. Vì thế, bạn hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về thảo dược này, đặc điểm cũng như công dụng, tác hại của nó qua bài viết dưới đây nhé.
1. Những sự thật thú vị về cây vòi voi
1.1. Đặc điểm cây vòi voi
- Cây vòi voi có tên khoa học là Heliotropium indicum L, ngoài ra còn được gọi với tên gọi khác là Đại vĩ đao, Cẩu vĩ trùng, Dền voi, …, cây thuộc họ vòi voi Boraginaceae.
- Dược liệu này có thân cứng, khô, xung quanh thân cây có chứa nhiều lông khỏe, cứng và xám; là loại cây cỏ cao từ 25 đến 40cm và mang nhiều cành.
- Lá cây vòi voi có hình trứng dài, hơi nhăn nheo và sần sùi; cả 2 mặt lá đều có các mép lá có răng cưa không đều và có lông.
- Hoa cây vòi voi mọc xếp cùng nhau thành hai hàng dài, có màu trắng hoặc màu tím. Hoa vòi voi thường không có cuống và mọc thành những cụm có hình dạng giống vòi của con voi.
- Quả vòi voi thường bao gồm 4 hạch nhỏ, khi chín thì được tách ra còn trên đỉnh thì dính lại vào nhau.
1.2. Phân bố và thu hái cây vòi voi
Từ xa xưa, cây vòi voi được tìm thấy ở những vùng nhiệt đới châu Mỹ cho đến ngày nay, cây thường được mọc ở các nước nhiệt đới, đặc biệt là ở Philippin, Indonesia, Việt Nam,..Đặc biệt, ở Việt Nam, cây mọc ở các tỉnh nước ta ngoài ở những vùng núi cao. Đây là một loại cây rất ưa sáng, nên chúng thường được mọc trên những bãi đất ẩm của nương rẫy, đường đi, đất bỏ hoang, vườn,..
Cây vòi voi thường sinh trưởng ở trong mùa hè và cây mọc từ hạt vào tầm tháng 4 – 5. Vào giữa mùa thu, cây thường tàn lụi và ra được nhiều hoa quả.
Quanh năm, cây được thu hái nhưng người ta hay thu hoạch dược liệu này vào mùa hè và mùa thu vì ở thời điểm này cây thường chứa nhiều hoạt chất để cho ra được chất lượng sản phẩm tốt hơn. Dược liệu thường được dùng phơi khô, dùng tơi hay dạng toàn cây.
1.3. Các thành phần hóa học và tác dụng dược lý của cây vòi voi
- Trong cây vòi voi chứa nhiều hoạt chất như là indicine , acetyl indicine, indicin,...Trong cụm hoa và lá chứa các hoạt chất như là homospermidine, putrescine, spermidine,...
- Trong dược liệu còn chứa hoạt chất alkaloid pyrolizidin có tác dụng giải độc trên cơ thể người, gia súc và động vật. Bên cạnh đó, một số chất có tác dụng giải độc gan rõ rệt từ đó một số mô khác và phổi cũng bị ảnh hưởng nhiều, những hoạt chất khác trong cây cũng có nguy cơ gây độc tính, ung thư trên gan.
- Cây vòi voi còn có tác dụng rất tốt trong việc làm tái tạo lại và làm lành vết thương, chống viêm khi bạn bôi dược liệu lên vết thương.
2. Tính vị và công dụng của cây vòi voi
Cây có tính mát, mùi hăng, vị hơi cay và đắng nhạt; nó có tác dụng giúp làm thanh nhiệt, tiêu viêm và trừ phong thấp, thông huyết, đây đều là những công dụng chữa bệnh của cây vòi voi để điều trị bệnh xương khớp đau nhức.
Theo kinh nghiệm dân gian thì cây vòi voi dùng để chữa các bệnh như là mỏi gối, viêm họng, chữa phong thấp, sưng khớp, nhọt sưng tấy, … chúng thường dùng ở dạng thuốc sắc với liều dùng 15 – 30g.
Tuy nhiên, cây bị hạn chế dùng uống để chữa bệnh do nó có độc tính với gan, đối với phụ nữ có thai thì nó có thể gây sảy thai. Với việc dùng ngoài, người ta thường dùng những cành lá hoa giã nhỏ, tươi và chưng cùng với giấm sau đó, bạn đem đắp ngoài da để chữa các bệnh viêm hạch, bong gân, tụ máu và chữa mụn nhọt.
3. Cách dùng cây vòi voi ở các nước
Đối với Indonesia, cách dùng là sắc nước từ lá để chữa trị bệnh nấm Candida. Còn ở Campuchia, Lào thì người ta đem sắc nước để uống hoặc là đắp giúp trị bong gân, viêm sưng tấy, đụng giập, thâm tím, áp xe, thấp khớp, viêm họng.
Ở Tây Phi thì người ta dùng để chữa trị chốc lở và chàm. Bên Thái Lan thì người ta lấy phần trên mặt đất của cây để làm nước sắc giúp điều trị các bệnh như chống viêm, làm thuốc hạ sốt và trị bệnh về mắt. Bên cạnh đó, ở Ấn Độ, dược liệu được dùng để trị vết thương, lợi tiểu, làm mềm da và nhọt lở ở lợi. Nước sắc rễ thường giúp trị sốt, ho; nước sắc chồi non giúp điều trị ghẻ và ho; còn nước sắc lá giúp điều trị mày đay.
4. Tác dụng của cây vòi voi
Những tác dụng dược lý của cây vòi voi theo y học cổ truyền:
Thanh nhiệt.
Tiêu thũng.
Lợi tiểu.
Giải độc.
Giảm đau, chống viêm, giảm sưng tấy.
Những tác dụng của cây vòi voi theo y học hiện đại giúp điều trị các bệnh sau:
Chứng phong thấp sưng khớp.
Lưng gối nhức mỏi.
Viêm xoang.
Viêm da cơ địa, á sừng.
Loét cổ họng bạch cầu.
Mụn nhọt, mẩn ngứa, viêm tấy.
Liều lượng và cách dùng của cây vòi voi:
Lượng dùng : 15 – 30 gam.
Cách dùng: bạn đem sắc thuốc để uống và làm thuốc đắp ngoài da.
5. Các bài thuốc của cây vòi voi
5.1. Cây vòi voi giúp điều trị viêm phổi và viêm mủ màng phổi
Nguyên liệu: 60 gam vòi voi tươi và mật ong.
Cách thực hiện: Bạn đem cây vòi voi đun sôi với nước rồi pha thêm chút mật ong để uống. Bên cạnh đó, bạn có thể ép nước từ cây tươi tầm khoảng 60g – 120g rồi uống với mật ong.
5.2. Cây vòi voi giúp chữa sưng amidan
Nguyên liệu: Vòi voi tươi.
Cách thực hiện: Bạn đem lá tươi đi nghiền thành dịch rồi đem đi súc miệng khoảng 4 – 6 lần mỗi ngày sẽ giúp bạn khỏi bị sưng.
5.3. Bài thuốc chữa tê bại, sưng đau các khớp, phong thấp, nhức mỏi và bán thân bất toại
Nguyên liệu: 300 gam vòi voi khô, 100g cỏ mực, 20g rễ nhàu rừng, 150g củ bồ bồ.
Cách thực hiện: Bạn đem các vị thuốc trên đem đi tán nhuyễn rồi vo thành viên bằng hạt tiêu, bạn đem dùng 2 – 3 lần/ ngày, mỗi lần dùng 20 – 30 viên.
5.4. Bài thuốc chữa viêm xoang
Nguyên liệu: Cây vòi voi và khoảng 5 -6 nhánh ngũ sắc tươi.
Cách thực hiện: Bạn đem 2 nguyên liệu trên đi giã nhuyễn rồi nhỏ vào mũi sẽ giúp đỡ viêm.
5.5. Bài thuốc chữa bệnh á sừng
Bài thuốc 1: Bạn đem cây vòi voi với rượu đến khi mà dung dịch chuyển sang màu vàng thì bạn dùng bông gòn để thấm nhẹ lên dung dịch rồi đem bôi lên vết thương.
Bài thuốc 2: Bạn đem giã nhuyễn cây vòi voi rồi cho vào ít muối đem đắp lên vết thương và băng lại, bạn thực hiện mỗi ngày đều đặn.
5.6. Bài thuốc chữa sai khớp, bong gân, sau khi đã chỉnh hình các khớp
Nguyên liệu: 30g lá và hoa vòi voi, 10g muối ăn và 1 củ tỏi.
Cách thực hiện: Bạn đem giã tất cả các nguyên liệu trên giã nát lại rồi đem đắp vào những chỗ sưng tấy rồi băng chặt lại.
5.7. Bài thuốc chữa vết thương phần mềm
Nguyên liệu: 50g vòi voi, 200g sài đất, 20g tô mộc.
Cách thực hiện: Bạn đem nguyên liệu đi sắc nước rồi ngâm rửa bên ngoài.
5.8. Bài thuốc điều trị viêm phổi và mủ màng phổi
Bài thuốc 1: Bạn đem 60g cây tươi rồi đun sôi trong nước sau đó đem uống với mật ong.
Bài thuốc 2: Bạn đem giã 60g – 120g cây tươi rồi lấy dịch và đem uống với mật.
5.9. Chữa viêm da cơ địa
Nguyên liệu: Cây vòi voi.
Thực hiện: Bạn đem giã nát dược liệu rồi đắp nước cốt lên vùng da bị viêm da cơ địa.
5.10. Cây vòi voi trong những nghiên cứu gần đây
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những hoạt chất bên trong cây như là lycopsamine, Helindicin,..có tác dụng chống oxy hóa và làm kháng viêm.
Nhờ vào một nghiên cứu được tiến hành với chuột bị viêm loét dạ dày đã cho ta thấy được nước chiết xuất từ lá có tác dụng giúp bảo vệ ruột, dạ dày và làm lành những tổn thương loét và viêm nhờ có những thành phần như là saponin, alkaloid và tannin của nó.
Bên cạnh đó, người ta đã nghiên cứu trên chuột tạo vết thương ở da để chứng minh tác dụng chữa lành vết thương của cây, từ đó ta thấy được những chiết xuất trong cây vòi voi giúp mau lành vết thương, tăng sinh mô hạt và giúp kháng viêm.
6. Lưu ý khi dùng cây vòi voi
Bạn cần lưu ý những loại cây vòi voi có tên khoa học là H.lariocarpum Fish et Mey vì nó chứa hoạt chất ancaloid có nhân pyrolizidinn có nguy cơ làm hủy hoại gan, làm xuất huyết, tiêu chảy đau bụng và có thể gây lên ung thư; những độc tính này thường không có phản ứng ngay khi dùng nên rất khó phát hiện, nó thường xuất hiện kéo dài và âm ỉ.
Cây vòi voi được khuyến cáo khi dùng chữa bệnh cần thận trọng, khi có kết quả thì nên ngừng ngay và nó không dùng cho người già yếu.Khi sử dụng, bạn nên tham khảo chỉ định của bác sỹ hay các thầy thuốc có chuyên môn chứ không nên tự ý tự sử dụng.
Như vậy, bài viết này đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin hữu ích về cây vòi voi, đặc điểm, công dụng cũng như lưu ý sử dụng dược liệu này. Nếu bạn cảm thấy thông tin này hữu ích thì hãy chia sẻ bài viết này cho mọi người nhé.
