21/03/2024
Cây xương khỉ hay cây bìm bịp là một vị thuốc quý trong Đông y với công dụng điều trị nhiều bệnh lý về xương khớp như gout hay các bệnh lý về gan, ung thư,... Hãy cùng tìm hiểu ngay tác dụng của cây xương khỉ trong bài viết ngay sau đây.
1. Đôi nét về cây xương khỉ
1.1. Cây xương khỉ là gì?
Tên khoa học: Clinacanthus nutans
Họ: Ô rô
Tên gọi khác: cây bìm bịp, cây mảnh cộng, ưu độn thảo, lá cầm
1.2. Đặc điểm hình dạng
Xương khỉ là loài cây nhỏ, thường mọc thành từng bụi, có thể đạt đến chiều cao 3m. Lá xương khỉ có cuống ngắn, mặt hơi nhẵn và có màu xanh thẫm. Lá non có thể sử dụng để nấu canh. Lá khô mang mùi thơm đặc trưng gần giống mùi cơm nếp nên còn được sử dụng để ngâm bột gạo nếp và làm bánh.
Hoa xương khỉ có màu hồng hay màu đỏ, mọc rủ xuống ở phần ngọn. Tràng hoa có 2 môi trong đó môi dưới gồm 3 răng, bao phấn màu vàng xanh. Quả xương khỉ hình trùy, chiều dài trung bình 1,5cm; cuống ngắn, bên trong mỗi quả thường chứa 4 hạt.
1.3. Phân bố
Cây xương khỉ mọc hoang ở khắp các vùng nông thôn của Việt Nam và châu Á. Tại nhiều địa phương, bà con trồng cây để lấy lá non nấu canh ăn. Lá khô được sử dụng để ướp một loại bánh có tên là bánh mảnh cộng.
1.4. Cách thu hái, sơ chế, bảo quản
Toàn bộ cây xương khỉ đều có thể dùng làm thuốc. Cây được thu hái vào tất cả các mùa trong năm. Cây thuốc này có thể dùng tươi hoặc phơi khô để sử dụng dần.
1.5. Thành phần hóa học
Các nghiên cứu đã cho thấy cây xương khỉ có vị ngọt, tính bình. Cây có chứa nhiều loại vitamin, khoáng chất cùng các dược chất quý như flavonoid, tanin, glycosin,... Không chỉ giàu canxi và chất xơ, loại cây này còn chứa hàm lượng chất béo và chất đạm vừa phải, giúp cung cấp dưỡng chất cho cơ thể đồng thời có tác dụng điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.
2. Cây xương khỉ có tác dụng gì?
“Cây xương khỉ có công dụng gì?”, “Cây xương khỉ trị bệnh gì?” chắc hẳn là những câu hỏi được nhiều người quan tâm nhất khi tìm hiểu về dược liệu này. Dưới đây là những công dụng tuyệt vời của cây xương khỉ
2.1. Trị gout và các chứng đau nhức xương khớp
Theo nghiên cứu, trong thành phần của cây xương khỉ có chứa các hoạt chất như Tanin, Glycerol, Cerebrosid, Glycosid giúp giảm đau, kháng viêm, từ đó làm giảm nhanh các cơn đau nhức do gout và nhiều bệnh lý xương khớp khác như phong tê thấp, thoái hóa cột sống,...
Bên cạnh đó, hoạt chất flavonoid có trong cây xương khỉ còn giúp bảo vệ các tổn thương do gout gây ra. Do đó, đây được xem là dược liệu vàng trong điều trị bệnh xương khớp.
2.2. Hỗ trợ phòng và điều trị ung thư
Ngày nay, qua các công trình nghiên cứu, người ta đã chứng minh được các hoạt chất glycosid, cerebrosid, glycerol, flavonoid,... trong cây xương khỉ có khả năng làm chậm sự phát triển của những tế bào ung thư. Do đó, dược liệu này được xem như khắc tinh của các căn bệnh ung thư như u hạch, phổi hay gan. Trên thực tế, các cuộc thử nghiệm lâm sàng đã cho thấy có nhiều trường hợp bệnh nhân ung thư có những tiến triển nhất định sau khi sử dụng cây xương khỉ.
Cây xương khỉ được chứng minh là có khả năng khống chế sự hình thành, phát triển và di căn của các khối u ác tính. Tuy nhiên, song song với việc sử dụng cây thuốc nam này, người bệnh cần tiếp tục tuân thủ các liệu pháp điều trị của Tây y như sử dụng thuốc, hóa trị hay xạ trị.
Ưu điểm của việc kết hợp sử dụng cây xương khỉ trong điều trị ung thư đó là làm giảm đáng kể tác dụng phụ do hóa trị và xạ trị gây ra. Sở dĩ như vậy là bởi cây thuốc này có công dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, giải độc. Cây thuốc sẽ giúp bệnh nhân ung thư không còn bị suy giảm chức năng gan hay mệt mỏi, khó chịu sau mỗi đợt hóa xạ trị.
2.3. Các công dụng khác của cây xương khỉ
Bên cạnh những tác dụng trên, cây xương khỉ còn mang đến một số lợi ích cho sức khỏe như:
Tăng cường lưu thông máu, cải thiện huyết áp
Bổ sung dinh dưỡng, tăng cường sức khỏe và nâng cao sức đề kháng cho cơ thể
Hỗ trợ làm giảm cholesterol máu
Bảo vệ gan, giảm men gan và phục hồi các chức năng gan đã bị tổn thương do bia rượu và các chất độc hại khác
Hỗ trợ điều trị bệnh viêm gan, giúp mát gan, lợi mật
Điều trị các bệnh lý ngoài da như mụn nhọt, mẩn ngứa, vàng mắt, vàng da,... do chức năng gan suy giảm
Điều trị viêm họng, viêm dạ dày
3. Một số bài thuốc từ cây xương khỉ
Hiểu được các công dụng của cây xương khỉ, dân gian đã kết hợp dược liệu này trong nhiều bài thuốc để điều trị bệnh một cách hiệu quả. Dưới đây là một số bài thuốc từ dược liệu này để bạn đọc tham khảo.
3.1. Bài thuốc trị đau nhức do gout và bệnh xương khớp khác
Có nhiều cách sử dụng xương khỉ để chữa bệnh xương khớp. Có thể kể đến một số bài thuốc như:
Bài thuốc 1
Nếu đau nhức xương khớp do lao động nặng nhọc, tai nạn, ngồi sai tư thế hoặc do thoái hóa khớp thì có thể áp dụng theo bài thuốc sau:
Nguyên liệu: Bìm bịp, cẩu tích, đỗ trọng, dây trâu cổ, ba kích nhục, đậu đen đã sao thơm mỗi vị 12g; thục địa chế, tang ký sinh mỗi vị 16g; dây tơ hồng xanh 10g.
Cách thực hiện:
Mang toàn bộ nguyên liệu trên đi rửa sạch rồi cho vào ấm chuyên dụng
Cho thêm 1 - 1,5 lít nước, sắc bằng lửa nhỏ trong vòng 1 - 2 giờ.
Khi nước thuốc đã được cô đặc lại thì chia nhỏ thành 3 phần, uống vào sau mỗi bữa ăn 30 phút.
Bài thuốc 2
Nguyên liệu: 30 - 40g xương khỉ khô
Cách thực hiện:
Hãm xương khỉ khô bằng nước nóng, thực hiện tương tự như hãm trà
Uống đều đặn mỗi ngày sẽ có công dụng giảm đau nhức, tê buồn tay chân do bệnh xương khớp gây ra.
Bài thuốc 3
Người bị bệnh gout, đau cột sống, đau lưng, đau nhức khớp, thoái hóa khớp, thoái hóa cột sống lâu ngày để thuyên giảm nhanh các triệu chứng có thể sử dụng bài thuốc sau:
Nguyên liệu: 30g cây xương khỉ; cổ trâu, gối hạc, tầm gửi dâu mỗi vị 20g
Cách tiến hành:
Mang toàn bộ nguyên liệu trên đi rửa sạch rồi cho vào ấm chuyên dụng
Cho thêm 1 - 1,5 lít nước, sắc bằng lửa nhỏ
Khi thấy nước thuốc đã cô cạn còn khoảng 800ml thì tắt bếp, chia nhỏ thành 3 lần và uống trong ngày.
Sử dụng đều đặn trong vòng 10 - 15 ngày sẽ thấy tình trạng sưng tấy và đau nhức xương khớp cải thiện đáng kể.
3.2. Bài thuốc trị bong gân, gãy xương
Nguyên liệu: lá xương khỉ tươi 80g; củ sâm đại hành tươi, lá ngải cứu tươi mỗi vị 50g
Cách thực hiện:
Bìm bịp, ngải cứu và củ sâm đem giã nhuyễn sau đó cho thêm ít dấm gạo, trộn đều và xào nóng
Chờ đến khi hỗn hợp thuốc nguội bớt vừa dùng thì đem đắp lên vùng bị đau nhức, lấy băng vải quấn lại
Tháo băng ra vào sáng hôm sau
Kiên trì thực hiện đều đặn từ 7 - 10 ngày sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.
3.3. Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư giai đoạn đầu
Như đã trình bày ở trên, hoạt chất flavonoid có trong cây xương khỉ giúp ức chế sự phát triển của các tế bào ác tính đồng thời hạn chế tác dụng phụ trong hóa xạ trị điều trị ung thư. Một số cách sử dụng dược liệu này cho người bệnh ung thư như sau:
Bài thuốc 1
Chuẩn bị 10 lá cây bìm bịp. Đem rửa sạch sau đó nhai kỹ rồi nuốt. Mỗi ngày kiên trì thực hiện 5 lần như vậy, duy trì trong khoảng 3 tháng sẽ giúp giảm đáng kể các cơn đau. Trường hợp bệnh lý đã xuất hiện lâu ngày có thể tăng liều lên 15 lá trong mỗi lần sử dụng và mỗi ngày ăn 6 lần.
Bài thuốc 2
Bài thuốc này có tác dụng phòng ngừa tình trạng tái phát cũng như di căn của tế bào ung thư. Cách thực hiện bài thuốc như sau: Sử dụng 30g cây xương khỉ, 30g cây xạ đen và 20g hoa đủ đực. Mang toàn bộ nguyên liệu trên đi rửa sạch rồi cho vào ấm chuyên dụng. Cho thêm 1,5 lít nước, sắc bằng lửa nhỏ. Khi thấy nước thuốc đã cô cạn còn khoảng 1 lít thì tắt bếp, chia nhỏ thành 3 lần và uống trong ngày.
4. Đối tượng nào nên sử dụng cây xương khỉ?
Những đối tượng sau khi sử dụng cây xương khỉ sẽ mang đến hiệu quả điều trị bệnh rõ rệt:
Người bệnh gout, đau nhức xương khớp, bị phong tê thấp
Người có men gan cao, bị viêm gan, chức năng gan suy giảm do sử dụng quá nhiều bia rượu
Bệnh nhân ung thư, đặc biệt là trường hợp ung thư hạch
Người bị chấn thương, sai khớp
5. Liều dùng và cách sử dụng cây xương khỉ
Thân lá xương khỉ có thể sử dụng làm rau ăn hoặc phơi khô để hãm lấy nước dùng. Có thể sử dụng hàng ngày, mỗi ngày 30 - 40g cây khô để hãm nước uống.
Loại cây này còn được sử dụng để ngâm rượu bằng cách sau: Lấy thân cây bìm bịp, cắt lát, sao vàng rồi hạ thổ. Cho thân cây đã sơ chế ngâm trong rượu 40 độ và để tối thiểu 3 tháng. Rượu cây xương khỉ có thể sử dụng để:
Uống: Uống 15ml/lần trị chóng mặt, say tàu xe, đau bụng, tiêu chảy.
Bôi ngoài da: Dùng rượu thân xương khỉ xoa ngoài vùng bị đau nhức giúp giảm viêm, tiêu sưng, thư giãn cơ, làm tan máu bầm.
6. Lưu ý khi dùng cây xương khỉ
Để nâng cao hiệu quả điều trị bệnh và tránh gặp phải tác hại của cây xương khỉ, khi sử dụng dược liệu này người dùng cần chú ý một số điểm sau:
Sử dụng đúng liều lượng thuốc
Không sử dụng thuốc Tây và cây xương khỉ cùng lúc, cần uống cách nhau một khoảng thời gian từ 40 - 60 phút.
Không nên dùng các chất kích thích như thuốc lá hay rượu bia trong thời gian điều trị bệnh
Không ăn măng, cà chua, cà pháo, rau muống hay thịt gà khi đang sử dụng vị thuốc bìm bịp.
Trên đây là những thông tin cơ bản về cây xương khỉ - một vị thuốc quý trong điều trị bệnh lý xương khớp, ung thư,... Hãy sử dụng loại cây này đúng cách để tận dụng được các tác dụng tuyệt vời mà nó mang đến cho sức khỏe nhé.
