Hoài sơn - Vị thuốc nam chữa bệnh trọng - Liều dùng - Kiêng kỵ

Từ xa xưa, hoài sơn (củ mài hay sơn dược) được coi là một vị dược liệu trong Đông y được chế biến từ rễ củ của cây củ mài, là một vị thuốc bổ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe đặc biệt là hệ tiêu hóa như ở bệnh nhân viêm đại tràng. Vậy hoài sơn là gì và có những tác dụng gì? Chúng ta cùng nhau tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé

Những công dụng của hoài sơn

Hoài sơn hỗ trợ chữa các bệnh về đường tiêu hóa

Hoài sơn có rất nhiều công dụng để điều trị bệnh tiêu chảy mãn tính và chứng kém ăn

• Các triệu chứng khó tiêu như chướng bụng, đầy hơi và buồn nôn, tuy không đe dọa đến tính mạng nhưng lại khiến chúng ta cảm thấy khổ sở. Khi người mang thai mà gặp triệu chứng này thì cần điều chỉnh chế độ ăn uống bằng cách bổ sung các tinh dầu lành mạnh như khoai lang, hoài sơn,...

• Hàm lượng chất xơ cao giúp ngăn ngừa táo bón, giúp bổ sung lượng chất xơ trong phân và đảm bảo nhu động ruột trơn tru và thường xuyên hơn. Hoài sơn ngăn ngừa những rối loạn tiêu hóa như táo bón, khó tiêu và hội chứng ruột kích thích.

• Hoài sơn giúp ức chế COX-2 và ức chế các cytokin gây viêm có tác dụng chống viêm, khôi phục và bảo vệ biểu hiện của Carbonic anhydrase ở tá tràng. Hoài sơn thường xuất hiện trong các bài thuốc trào ngược dạ dày và chữa viêm dạ dày,...là các enzym xúc tác phản ứng tạo ra bicarbonat ở tuyến tụy giúp trung hòa acid dịch vị.

• Trong hoài sơn chứa hoạt chất Saponin (dioscin) giúp giảm sự tổn thương mô bằng cách kích hoạt enzym chống oxy hóa.

• Bên cạnh đó, hoài sơn cũng chứa diosgenin giúp làm tăng đáng kể các vi khuẩn có lợi cho hệ tiêu hóa bao gồm Lactobacillus reuteri và Lactobacillus murinus.

• Ngoài ra, hoài sơn không chỉ hỗ trợ đường tiêu hóa mà còn làm tăng số lượng vi khuẩn có ích cho đường ruột.

Củ mài hỗ trợ điều trị các rối loạn chuyển hóa

Nhiều nghiên cứu cho rằng hoài sơn có khả năng hạ huyết áp, kiểm soát đường huyết, kiểm soát cân nặng và cải thiện tình trạng rối loạn mỡ máu:

• Các hoạt chất protodioscin có trong hoài sơn có tác dụng làm giảm lipid máu bao gồm cả cholesterol và triglycerid.

• Trong hoài sơn có chứa 3 polysaccharide HSY-I, HSY-II và HSY-III có tác dụng hạ đường huyết. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng hoài sơn là một lựa chọn tốt cho người bệnh tiểu đường.

• Bên cạnh đó, hoài sơn rất giàu chất xơ như các carbohydrate phức hợp được chia thành đường, chúng cũng rất ít calo và được giải phóng, hấp thụ vào máu với tốc độ từ từ. Ngoài ra, nó giúp người dùng no lâu mà không làm đầy bụng, không làm gia tăng kích thước vòng eo từ đó mà ăn hoài sơn là một giải pháp giảm cân hợp lý và an toàn.

• Một số chiết xuất hoài sơn chứa ethyl linoleate và β-sitosterol ngăn ngừa xơ vữa động mạch.

Hoài sơn có tác dụng chống oxy hóa

Trong hoài sơn rất giàu mangan là một khoáng chất hỗ trợ giúp chuyển hóa carbohydrate và nó quan trọng trong việc phòng chống oxy hóa và sản xuất năng lượng. Ngoài ra, nó cũng là một nguồn cung cấp các chất chống oxy hóa và vitamin C giúp loại bỏ các gốc tự do có thể gây ra ung thư và bệnh tim, làm hỏng DNA.

Trong hoài sơn còn chứa một lượng vi lượng kẽm, sắt, đồng, mangan, selen và đồng, có tác dụng bổ sung dưỡng chất hàng ngày có lợi như một chất chống oxy hóa.

Sơn dược ngăn ngừa các vấn đề về da   

• Trong y học cổ truyền của Việt Nam, Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản, nó có chứa allantoin là một chất tăng sinh tế bào, giúp làm đẩy nhanh quá trình chữa bệnh khi bôi tại chỗ cho vết loét, nhọt và các bệnh ngoài da khác.
• Bên cạnh đó, hoài sơn giúp làm chậm sự xuất hiện của các dấu hiệu lão hóa và làm cho làn da trở nên tươi trẻ hơn và sống động. Hơn nữa, hoài sơn rất giàu vitamin C, beta carotene và các đặc tính chống oxy hóa giúp ngăn ngừa những tổn thương ở tế bào da và loại bỏ các gốc tự do có hại.
• Từ đó, giúp làm giảm các nếp nhăn, đốm đen, vitamin C giúp tái tạo những làn da bị tổn thương, làm da mịn màng hơn và sản sinh ra các collagen. Bạn có thể đắp các lát hoài sơn đã bào chế lên mắt sẽ giúp làm mờ quầng thâm ở mắt hoặc đắp hỗn hợp lên mặt, để trong nửa giờ rồi rửa sạch. Mặt nạ này giúp làm sạch da và trẻ hóa da bằng cách tẩy các tế bào chết.

Hoài sơn giúp hạ huyết áp

• Hoài sơn là một thành phần cần thiết cho cơ thể giúp phá vỡ homocysteine có thể làm tổn thương các thành mạch máu.
• Bên cạnh đó, nó còn là một nguồn cung cấp lượng vitamin B6 giúp giảm nguy cơ phát triển các bệnh về tim bằng cách chống lại tác dụng tăng huyết áp của natri.
• Ngoài ra, hoài sơn cũng chứa dioscorin giúp ức chế angiotensin, rất là có ích cho bệnh nhân huyết áp vì nó giúp làm tăng tưới máu ở thận để qua đó giúp làm giảm huyết áp. 

Xem thêm: 

• Top 5 thảo dược hạ huyết áp hiệu quả hiện nay
• Giảo cổ lam (Cỏ trường sinh) – Thảo dược hạ huyết áp

Củ mài có tác dụng tích cực đối với sức khỏe phụ nữ

Đối với phụ nữ mãn kinh thì hoài sơn có tác dụng rất hữu ích vì nó chứa nhiều enzyme cung cấp sự thay thế tự nhiên để thay thế cho các hormone ở phụ nữ mãn kinh. .

• Trong rễ của sơn dược có chứa Diosgenin, là một phytoestrogen, một loại estrogen của thực vật tự nhiên. Bên cạnh đó, diosgenin có thể được sử dụng để sản xuất progesterone.

• Hoài sơn có chứa vitamin B6, là một chất bổ sung quan trọng cho người phụ nữ mắc các Hội chứng tiền kinh nguyệt như là chứng trầm cảm. Vì thế, nó hoạt động như là một loại thuốc bổ giúp cân bằng nội tiết tố ở phụ nữ vì nó chữa lành các tình trạng cơ thể theo quan điểm toàn diện.

Các tác dụng khác:

Hoài sơn còn có tác dụng chữa các bệnh khác như là:

• Bốc hỏa liên quan đến thời kỳ mãn kinh

• Khô âm đạo sau mãn kinh

• Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS)

• Rối loạn kinh nguyệt

• Loãng xương

Mô tả về dược liệu hoài sơn khô

Đặc điểm của hoài sơn

Hoài sơn tên thường gọi là củ mài; tên gọi khác là sơn dược, khoai mài, chính hoài. Cây thuộc củ nâu, có tên nước ngoài là Chinese Yam và tên khoa học là Dioscorea persimilis Prain et Burk.

Hình ảnh cây củ mài

• Hoài sơn thuộc cây dây leo có hình trụ hơi dẹt, có 1-2 rễ củ mập, dài chừng từ 30-50cm, thuôn dần về phía đầu như hình quả bầu và ăn sâu xuống đất.
• Thân cây hơi có cạnh, nhẵn, đôi khi có màu đỏ, nhỏ ở kẽ lá gọi là thiên hoài và thường mang những củ ngắn.
• Cuống lá dài khoảng 1,5-3cm và lá có hình tim dài, mọc đối hay mọc so le và đầu nhọn.
• Cụm hoa có màu vàng và hay mọc thành chùm ở các kẽ lá, có nhiều hoa nhỏ. Hoa thì bao gồm hoa đực và hoa cái.
• Quả thì có 3 cánh, khi quả khô thì cây không còn lá, hạt thì màu nâu xỉn và có cánh mỏng.
• Mùa quả vào khoảng 8-10 và mùa hoa vào tháng 5-7. Cây hoài sơn phân bố ở Việt Nam tương đối phong phú, cây có thể trồng ở trung du, đồng bằng và miền núi.

Bộ phận dùng của hoài sơn

• Bộ phận làm thuốc người ta thường dùng là rễ củ mài để làm thuốc, nó được thu hoạch vào mùa đông và mùa xuân khi cây lụi tàn.
• Sau khi củ đem về thì rửa sạch, gọt vỏ rồi ta chế biến bằng cách ngâm với nước phèn để loại bỏ chất nhớt(10g phèn chua trong 1 lít nước).
• Ta tiếp tục sấy diêm sinh liên tục khi củ mềm nhũn trong 3 ngày đêm rồi lấy ra nhúng nước, rửa sạch rồi ta phơi cho đến khi se lại. Ta tiếp tục sấy lưu huỳnh 1 ngày đêm cho đến khi củ mềm ra rồi phơi đến khi gần khô rồi sấy lại nó thêm 1 ngày đêm nữa.

• Ta nên chọn những củ to trắng rồi đem rửa sạch hay ủ mềm, bào mỏng hay thái lát, sấy khô để dễ dùng còn nếu dùng chín thì bạn nên để lửa nhỏ cho đến khi dược liệu có màu vàng đều.
• Những loại hoài sơn tốt là phải có màu trắng bóng, không vàng, không xốp, chất củ rắn chắc, không bị sâu nhọt và không có vết lỗ chỗ. Bạn nên bảo quản ở những hộp kín và để ở những nơi khô ráo tránh ẩm ướt.

Những thành phần hóa học của hoài sơn

Trong hoài sơn chứa chủ yếu là tinh bột, còn có mucin, allantoin, các axit amin như cholin, arginin và enzyme maltase. Trong củ mài có các giá trị dinh dưỡng như là 63,25% tinh bột, 0,45% chất béo, 6,75% chất đạm. Đứng sau gạo và ngô thì đây là một nguồn có giá trị dinh dưỡng cao.

Ngoài ra, theo các tài liệu nghiên cứu Trung quốc cho rằng hoài sơn có các chất nhầy, chất bột, vitamin C, cholin, 16 axit amin và các men oxy hóa. Tùy theo các vùng đất trồng mà trong củ còn nhiều loại nguyên tố vi lượng.

Những lưu ý và thận trọng khi dùng vị thuốc hoài sơn khô

Bạn nên lưu ý điều gì khi dùng sơn dược?

Tuy sơn dược (hoài sơn) mang lại nhiều công dụng tốt cho sức khỏe con người nhưng nếu muốn sử dụng một cách hiệu quả và an toàn thì bạn nên tham khảo ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín. Ngoài ra, một số thảo dược khác, một số thực phẩm và thuốc bạn đang dùng cũng có thể gây ra những tác dụng không mong muốn đối với dược liệu này.

Bên cạnh đó, trong quá trình sử dụng nếu bạn thấy những triệu chứng bất thường thì hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ nhé.

Mức độ an toàn của hoài sơn

Ngày nay, chưa có những thông tin đầy đủ về việc sử dụng hoài sơn cho phụ nữ trong thời kỹ mang thai hay cho con bú nên bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hay thầy thuốc trước khi dùng loại thảo dược này nhé.

Như vậy, bài viết trên đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin đầy đủ và hữu ích nhất về hoài sơn. Nếu bạn cảm thấy bài viết này hữu ích thì hãy chia sẻ cho mọi người nhé.