21/10/2021
Rau dền gai từ lâu đã được biết đến như một loại rau ăn trong bữa cơm hàng ngày. Nhưng ít ai biết được đây còn là một thảo dược rất tốt cho sức khỏe. Hãy cùng đọc ngay bài viết dưới đây để tìm hiểu rõ hơn về tác dụng của cây dền gai và cách sử dụng thảo dược này sao cho hiệu quả.
1. Đôi nét về rau dền gai
1.1. Rau dền gai là rau gì?
Rau dền gai có tên khoa học là Amaranthus spinosus L, thuộc họ Rau dền (Amaranthaceae). Ở Việt Nam, loại rau này còn được gọi là cây cỏ gai, rau dền hoang, thích hiện, La rum giê la (Bana) hay Phjắc hôm nam (Tày).
Cây dền gai thường bị nhầm lẫn với nhiều loại khác trong họ rau dền. Chính vì vậy, hãy cùng đi tìm hiểu ngay về đặc điểm của cây rau này trong phần tiếp theo của bài viết nhé.
1.2. Đặc điểm của dền gai
Cây rau dền gai thuộc nhóm thân thảo sống hàng năm. Cây mọc thẳng và phân nhiều nhánh, đơn tính cùng gốc. Chiều cao trung bình từ 30 - 70cm.
Thân dền gai màu đỏ, nâu hoặc xanh; có rãnh dọc theo thân hoặc có góc cạnh. Thân nhẵn, không có lông và có các gai mọc ra từ nách lá.
Lá dền gai mọc so le nhau và là loại lá đơn. Lá có dạng bầu dục, chiều dài từ 5 - 10cm, chiều rộng từ 2 - 5cm. Trên mỗi lá có khoảng 8 - 10 gân bên, nổi rõ ở mặt dưới. Mặt trên màu xanh lục, mặt dưới màu tím. Cả hai mặt lá đều nhẵn và có nhiều chấm mờ nhỏ.
Hoa dền gai là hoa đơn tính, mọc thành từng cụm không có cuống ở đầu cành hoặc ở nách lá. Hoa rất nhỏ, có màu xanh lục. Hoa của cây rau này không có cánh nhưng có tới 5 đài. Hoa đực nằm ở phía ngọn, hoa cái nằm phía gốc hoa. Hoa đực gồm 5 nhị.
Quả có hình chóp, bọc trong đài hoa. Mỗi quả chứa một hạt dẹt, hình trứng, màu sắc từ nâu đỏ đến đen, được phân tán bởi nước hoặc gió. Mỗi cây dền gai có thể có tới 235.000 hạt.
1.3. Bộ phận dùng, cách thu hái, sơ chế, bảo quản
Bộ phận sử dụng: Tất cả các bộ phận của cây
Thu hái: Cây được thu hái quanh năm
Sơ chế: Có thể dùng dạng tươi hay khô đều được. Sau khi thu hái về, dược liệu được đem rửa sạch sau đó thái nhỏ và phơi khô.
Cách bảo quản: Dược liệu cần được bảo quản trong bao bì kín và để ở khu vực khô ráo, thoáng mát.
1.4. Đặc điểm phân bố
Cây dền gai thường mọc hoang ở ven đường, bụi cỏ, vùng nương rẫy, ruộng bỏ hoang và có thể tìm được ở tất cả các tỉnh từ miền Bắc tới miền Nam.
1.5. Thành phần hóa học
Thành phần dinh dưỡng có trong 100g dền gai cụ thể như sau:
Năng lượng: 42kcal
Nước: 84g
Protein: 4,6g
Carbohydrate: 8,3 g
Chất xơ: 1,8g
Chất béo: 0,2g
Chất khoáng: Sắt 8,9 mg; phospho 103 mg; canxi 410mg và một phần kali, natri
Vitamin: Vitamin B3, vitamin C,...
Rễ dền gai chứa nhiều chất có dược tính mạnh như α-spinasterol, n-ankan, sterol, saponin, axit béo. Dược chất flavonoid rutin có trong các bộ phận ở trên mặt đất với nồng độ lên tới 1,9%. Trong lá dền gai có dấu vết của acid hydrocyanic. Đặc biệt, các nghiên cứu đã tìm thấy alcol tự do tương tự như thành phần chiết xuất từ ete dầu hỏa trong loại thảo dược này.
2. Cây rau dền gai có tác dụng gì?
Dền gai không chỉ là một món ăn ngon mà còn mang đến nhiều tác dụng tuyệt vời với sức khỏe con người. Hãy đọc ngay phần tiếp theo của bài viết để tìm hiểu rõ hơn về tác dụng cây dền gai nhé.
Cây dền gai tính hơi lạnh và có vị ngọt nhạt. Theo Y học cổ truyền, loại rau này có tác dụng lợi tiểu, trừ thấp, thanh nhiệt và thu liễm ngừng tả. Mỗi bộ phận của cây lại có những tác dụng chữa bệnh khác nhau. Tác dụng của cây dền gai cụ thể như sau:
Điều trị bệnh gout: Rau dền gai hỗ trợ điều trị bệnh gout thông qua cơ chế lợi tiểu, từ đó giúp thúc đẩy quá trình đào thải acid uric ra khỏi cơ thể. đảm bảo lượng acid uric trong máu được duy trì ở mức ổn định.
Bên cạnh rau dền gai, Dây Gắm cũng là một thảo dược có tác dụng hỗ trợ điều trị gout hiệu quả.
Điều trị các bệnh về xương khớp khác: Loại rau này giúp hệ xương chắc khỏe, phòng ngừa loãng xương và điều trị hiệu quả các bệnh xương khớp như đau lưng, đau nhức xương, thoái hóa cột sống, gai cột sống hay thoát vị đĩa đệm.
Điều trị các bệnh về phụ khoa như: kinh nguyệt không đều, khí hư ra nhiều,...
Điều trị ho khan hay ho có đờm
Làm mát gan đồng thời bảo vệ chức năng gan
Hỗ trợ điều trị những bệnh lý về thận
Trị chứng chảy máu cam hay kiết lỵ
Điều trị mẩn ngứa trên da
3. Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây dền gai
Dựa trên những tác dụng của cây rau dền gai, người ta có thể sử dụng loại rau này đơn độc hoặc kết hợp cùng một số vị thuốc khác để hỗ trợ điều trị bệnh. Dưới đây là một số bài thuốc từ dền gai mà bạn có thể tham khảo:
3.1. Bài thuốc chữa bệnh gai cột sống
Dùng rau dền gai trị bệnh gai cột sống là một phương pháp thực sự tốt bởi những dược chất có trong thành phần của nó giúp làm giảm đáng kể tình trạng lão hóa xương và gai khúc cong của cột sống. Có cả bài thuốc đắp và thuốc sắc từ cây dược liệu này, cụ thể như sau:
3.1.1. Đắp lá dền gai
Chuẩn bị:
300g lá rau dền gai
2 thìa cà phê muối
Chày, cối
Cách làm:
Rửa sạch lá dền gai và để ráo nước
Cho toàn bộ lá rau và muối đã chuẩn bị vào cối rồi giã nát.
Cho hỗn hợp đã giã nhuyễn vào một mảnh vải hay nhân mùi soa rồi đắp lên vùng bị gai cột sống.
Đắp 1 - 2 lần/ngày.
3.1.2. Sắc nước dền gai
Chuẩn bị:
300g rễ và hoa dền gai
500ml nước lọc
Cách làm:
Đem rửa sạch rễ và hoa dền gai dưới vòi nước sạch nhằm loại bỏ hết đất cát và bụi bẩn rồi để cho ráo nước
Cắt nhỏ rễ và hoa thành từng đoạn 3 - 5cm.
Cho hỗn hợp đã cắt nhỏ vào nồi, đổ toàn bộ 500ml nước lọc đã chuẩn bị vào. Vặn nhỏ lửa khi nước sôi
Đun thêm 15 phút và tắt bếp
Tiến hành lọc để loại bỏ rễ và hoa, chỉ lấy phần nước.
Nước này sử dụng trong ngày, chia thành 2 lần.
Nước dền gai màu nâu hoặc hơi vàng, mùi thơm, dễ uống.
3.2. Bài thuốc trị bệnh thoái hóa cột sống
Chuẩn bị: Rau dền gai, muối
Cách làm:
Rau dền gai đem rửa sạch và ngâm nước muối nhằm loại bỏ các chất bẩn
Đun sôi một lượng nước vừa đủ sau đó cho rau dền vào và đun tiếp 10 - 15 phút.
Cuối cùng cho thêm chút muối rồi đợi đến khi nguội là có thể sử dụng.
Kiên trì thực hiện đều đặn bài thuốc này trong 1 tháng bạn sẽ thấy các triệu chứng của bệnh thoái hóa đốt sống cổ thuyền giảm đáng kể.
3.3. Bài thuốc chữa đau khớp và thoát vị đĩa đệm
Chuẩn bị: 30g cây chìa vôi; dền gai, lá lốt, cây cỏ ngươi, tầm gửi, cây cỏ xước mỗi vị 20g.
Cách làm:
Rửa sạch tất cả các vị thuốc trên rồi đem đi sắc cùng 1 lít nước cho đến khi cô cạn chỉ còn một nửa là được.
Nước thuốc dùng trong ngày, chia thành 3 bữa và nên uống sau ăn 30 phút để đạt hiệu quả tốt nhất
3.4. Bài thuốc trị sỏi thận
Dựa vào một tác dụng của rau dền gai là giúp lợi tiểu, người ta kết hợp vị thuốc này cùng một số dược liệu khác để điều trị sỏi thận hiệu quả.
Chuẩn bị:
Rễ dền gai (sao vàng), vỏ quả bí đao mỗi thứ 20g; đậu đen (sao thơm), rễ cỏ tranh, rễ thiên lý, kim tiền thảo mỗi thứ 12g.
Cách làm:
Rửa sạch toàn bộ dược liệu trên rồi sắc cùng 500ml nước đến khi còn lại 250ml. Uống trong ngày, chia thành 2 - 3 lần.
Dùng liên tục trong vòng 10 ngày rồi nghỉ vài ngày sau đó nếu bệnh chưa thuyên giảm mới tiếp tục sử dụng.
3.5. Bài thuốc trị ho có đờm
Chuẩn bị: Thân và lá dền gai 50g; cam thảo đất 16g; lá bồng bồng, kim ngân hoa mỗi vị 20g
Cách làm: Sắc toàn bộ dược liệu trên cùng 500ml nước đến khi cô cạn còn 250ml. Uống trong ngày và chia thành 2 - 3 lần. Dùng liên tục trong vòng 5 ngày bệnh sẽ thuyên giảm đáng kể.
4. Một số lưu ý khi dùng rau dền gai chữa bệnh
Các bài thuốc chữa bệnh từ rau dền gai có đạt hiệu quả hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
Mức độ nặng nhẹ của bệnh
Cơ địa khác nhau của từng người
Chế độ ăn uống, sinh hoạt của từng người
Bên cạnh đó, khi sử dụng mỗi một cây thảo dược có dược tính bạn luôn phải hết sức cẩn trọng để tránh các tác hại không mong muốn. Do đó, để sử dụng rau dền gai hiệu quả mà an toàn, bạn cần chú ý một số điểm sau đây:
Chỉ nên sắc rau dền gai cùng một lượng nước vừa đủ để sử dụng trong ngày. Tuyệt đối không uống nước thuốc để qua đêm.
Cây dền gai là loài cây dại, tuy dễ tìm nhưng cũng rất dễ nhầm lẫn với nhiều loài khác. Vì vậy, bạn cần phải tham khảo ý kiến của thầy thuốc hoặc người có chuyên môn trước khi sử dụng. Tránh dùng bừa bãi gây mất an toàn.
Cũng như khi sử dụng các cây thuốc nam khác để chữa bệnh, hiệu quả của các bài thuốc từ rau dền gai thường chậm. Do đó, người sử dụng phải thật kiên trì và không nên bỏ dở liệu trình.
Một lưu ý quan trọng khi sử dụng rau dền gai trong các bữa cơm đó là tuyệt đối không ăn chung với những thực phẩm kiêng kỵ để tránh các tác dụng không mong muốn, ví dụ như thịt ba ba.
Nếu trong quá trình sử dụng xuất hiện những triệu chứng như chóng mặt, đau đầu, đau bụng hay buồn nôn cần ngưng sử dụng và đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời.
Loại thảo dược này có thể sử dụng cho phụ nữ có thai, tuy nhiên vẫn nên hạn chế để tránh những ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe của mẹ và bé.
Qua bài viết này hi vọng các bạn đã có thêm những thông tin về rau dền gai. Hãy sử dụng loại thảo dược này đúng cách để hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả và an toàn nhé.
