23/04/2024
Hạt đười ươi không chỉ giúp thanh nhiệt giải khát vào mùa hè mà còn mang đến nhiều tác dụng tuyệt vời cho sức khỏe mà ít ai biết đến. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay tác dụng của hạt đười ươi và cách sử dụng nó sao cho hiệu quả trong bài viết sau đây nhé.
1. Giới thiệu chung về hạt đười ươi
1.1. Hạt đười ươi là hạt gì?
Hạt đười ươi là hạt từ cây đười ươi. Loại hạt này có nhiều tên gọi khác nhau như:
Tên dược liệu: Hạt đười ươi.
Danh pháp khoa học: Sterculia lychnophora Hance.
Thuộc họ: Cẩm Quỳ (Malvaceae).
Một số tên gọi khác: Đại hải tử, đại hồng quả, hạt ươi, đại phát tử, người Hoa còn thường gọi nó bằng cái tên Ố - Nàm - Chẩy.
1.2. Phân bố
Cây đười ươi có mặt tại nhiều quốc gia trên thế giới như Thái Lan, Campuchia và các đảo quốc của Malaysia.
Tại Việt Nam, cây phân bố chủ yếu tại các tỉnh Nam Bộ như Bình Định, Bà Rịa - Vũng Tàu, Biên Hòa, Đồng Nai,... Ngày nay, cây cũng được trồng nhiều tại một số tỉnh Tây Nguyên như Gia Lai, Lâm Đồng, Kon Tum,...
1.3. Đặc điểm hình dáng
Đười ươi là một loài cây rừng thân gỗ với chiều cao trung bình từ 20 - 40m, tán rộng. Thân cây to, mọc thẳng đứng, đường kính phía gốc có thể lên tới trên 1m.
Lá đười ươi mọc tập trung ở phía đỉnh cành, kích thước rất lớn, chiều dài tối đa 20cm, chiều rộng khoảng từ 12 - 15cm.
Hoa đười ươi nở thành chùm, có màu nâu nhạt. Khi cây đạt đủ 60 tuổi mới bắt đầu cho quả và chỉ 4 năm mới ra hoa kết trái một lần. Chính vì vậy mà nó được dân gian đặt cho cái tên là cây đười ươi.
Quả đười ươi có bề mặt sần sùi, kích thước khoảng 2 - 3cm, khi chín có màu nâu vàng, phần vỏ mỏng. Quả có trọng lượng khá nhẹ, khi thả trên mặt nước có thể nổi.
Hạt đười ươi có màu nâu nhạt. Khi tạo một lối mở ở phần vỏ hạt và ngâm vào trong nước, phần thịt sẽ nở ra và có kích thước lớn gấp 6 - 8 lần so với hạt khô. Thịt hạt đười ươi chính là bộ phận được sử dụng chủ yếu của loài cây này. Nó được nhiều người ưa chuộng và cho thêm vào các món ăn, đồ uống để vừa tạo nên mùi vị thơm ngon hấp dẫn, vừa có tác dụng thanh nhiệt cùng nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe khác.
1.4. Phân loại
Hạt đười ươi được chia thành 2 loại, bao gồm:
Hạt đười ươi bay sẻ: Dòng này phân bố chủ yếu ở khu vực miền Nam, được tìm thấy nhiều nhất ở vùng Cát Tiên của tỉnh Đồng Nai. Hạt đười ươi bay sẻ có kích thước nhỏ, khi chín và rụng xuống sẽ có màu từ vàng tươi cho tới vàng ngà. Phần vỏ hạt mỏng mảnh, khi ngâm nước sẽ nở ra nhanh.
Hạt đười ươi bay trâu: Dòng hạt này phân bố chủ yếu ở khu vực Trung Bộ, đặc biệt là tỉnh Quảng Nam. Đặc điểm nhận biết của loại này là kích thước hạt to và dài hơn nhiều so với loại hạt đười ươi bay sẻ. Khi chín rụng, nó có màu ngà ngà đỏ gần giống màu cánh gián. Loại hạt này ít thấy hơn, số lượng thu hoạch được hàng năm cũng rất ít.
1.5. Thu hái, sơ chế và cách bảo quản
Thu hái: Mùa quả đười ươi thường rơi vào khoảng từ tháng 4 đến tháng 5 và chín vào khoảng từ tháng 7 đến tháng 8 hàng năm. Đây cũng chính là thời điểm thích hợp để thu hoạch hạt đười ươi.
Sơ chế: Sau khi thu hái về, hạt đười ươi sẽ được đem đi phơi hoặc sấy cho khô. Mỗi khi sử dụng chỉ cần ngâm hạt với nước, sau một thời gian nó sẽ nở rất to và tạo ra một chất nhầy có màu nâu nhạt, vị chát nhẹ và mát.
Cách bảo quản: Phương pháp bảo quản loại hạt này rất đơn giản. Bạn chỉ cần đặt chúng ở những nơi khô ráo và thoáng mát, tránh ẩm thấp để không bị mối mọt.
1.6. Thành phần của hạt đười ươi
Theo nghiên cứu, một số thành phần nổi bật trong hạt đười ươi bao gồm:
Chất xơ hòa tan.
Chất béo, tinh bột, đường và một ít chất xơ không hòa tan.
I-ốt.
Vitamin B1, B2.
Sắt, Canxi.
Acid Gallic: Đây là hoạt chất chống oxy hóa tự nhiên có tác dụng kháng viêm, điều hòa các đáp ứng miễn dịch tại đường ruột, tăng cường hệ vi khuẩn có lợi trong ruột và tăng khả năng đề kháng, chống lại sự xâm nhập của các vi sinh vật.
Quercetin: Một trong các loại sắc tố thực vật có tác dụng ngăn ngừa phản ứng viêm đồng thời chống lại các tác nhân gây ung thư.
Ngoài ra, trong loại hạt này còn chứa nhiều dược chất quý như Sterculin, Arabinose, Bassorin, Galactose, Pentose, Tanin,...
2. Tác dụng của hạt đười ươi
Theo nghiên cứu, thành phần dinh dưỡng trong hạt đười ươi tương đối đơn giản, chứa lượng calo thấp nhưng lại giàu chất xơ, đặc biệt là chất xơ không hòa tan. Chính vì vậy, loại hạt này trở thành một nguyên liệu được nhiều người ưa chuộng và ưu tiên sử dụng khi muốn thanh nhiệt, nhuận trường. Không chỉ vậy, hạt đười ươi còn mang đến nhiều công dụng tuyệt vời khác cho sức khỏe. Cụ thể như sau:
Hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp, làm giảm các cơn đau nhức do gout và tình trạng đau vai gáy, đau nhức, mỏi gối thường gặp ở người già nhờ sự có mặt của các hoạt chất như Arabinose, Pentose, Quercetin, acid Gallic,...
Loại hạt này có khả năng kháng khuẩn mạnh, giúp ngăn chặn sự xâm nhập của các loại vi khuẩn có hại đồng thời hỗ trợ điều trị các bệnh về da một cách hiệu quả. Những tổn thương trên bề mặt da sẽ phục hồi hết sức nhanh chóng và giúp da trở nên mịn màng, căng bóng hơn.
Giải độc, điều hòa cơ thể, thanh nhiệt, thanh trường thông tiện, lợi yết hầu.
Điều trị các bệnh gây ra bởi tình trạng nóng trong, chẳng hạn như tiêu viêm, trị táo bón, trị mụn nhọt, chảy máu cam ở trẻ em.
Ngăn ngừa quá trình lão hóa đồng thời giúp cải thiện làn da.
Các chuyên gia cũng đã chứng minh được công dụng của hạt đười ươi trong việc kiểm soát tình trạng rối loạn thần kinh. Theo đó, khi sử dụng loại hạt này đúng cách sẽ giúp cải thiện giấc ngủ, hạn chế tình trạng tiểu đêm nhiều lần, giảm các cơn đau nhức và cảm giác khó chịu tại vùng bàng quang, từ đó mang đến cho bạn giấc ngủ ngon hơn.
Hỗ trợ điều trị các bệnh thoát vị đĩa đệm, gai cột sống và thoái hóa cột sống do hàm lượng chất béo dồi dào trong loại hạt này.
Một trong những tác dụng của hạt đười ươi được nhiều người biết đến và ứng dụng chính là điều trị tình trạng viêm họng mạn tính, làm giảm các cơn ho khan, ho kéo dài, ho ra máu, tiêu đờm, giảm tình trạng sưng đau cổ họng.
Là một thực phẩm có tính hàn, hạt đười ươi giúp làm mát gan, giải độc đồng thời được sử dụng trong thời gian dài với mục đích giảm cân.
Ngoài ra, loại hạt còn giúp làm giảm các triệu chứng của viêm đường tiết niệu như tiểu buốt, tiểu rắt, hỗ trợ điều trị sỏi thận, sỏi mật.
Nhờ đặc tính chống viêm, giải nhiệt mà hạt ươi còn được sử dụng để điều trị hiệu quả các bệnh lý như chàm, mề đay, vảy nến,...
Cải thiện đường tiêu hóa, điều trị chứng táo bón nhờ việc điều hòa nhu động ruột và góp phần làm ẩm niêm mạc ruột.
3. Gợi ý một số cách sử dụng hạt đười ươi
Có rất nhiều cách sử dụng hạt ươi để tạo nên những đồ ăn, thức uống ngon miệng. Dưới đây là một số gợi ý dành cho bạn:
Có thể kết hợp đười ươi cùng nước chanh, nước táo ép hoặc nước dừa
Dùng với trà xanh, trà hoa hồng, trà lài, trà hoa cúc,...
Dùng cùng mật ong, đường trắng hoặc đường nâu
Trong dân gian, từ lâu hạt đười ươi đã được kết hợp cùng sương sáo, hạt é, sương sâm hay mủ trôm.
Loại hạt này cũng được người Hoa rất ưa chuộng để sử dụng trong những món ngọt tráng miệng, chẳng hạn như chè hạt sen, sâm bổ lượng,...
4. Cách chữa bệnh bằng hạt đười ươi
Hạt đười ươi từ lâu đã được đưa vào các bài thuốc dân gian để điều trị bệnh hiệu quả. Dưới đây là một vài bài thuốc chữa bệnh từ hạt đười ươi đang được nhiều người sử dụng hiện nay.
4.1. Điều trị gout và các bệnh xương khớp
Để giảm đau do gout và các bệnh xương khớp, người bệnh có thể sử dụng 5 hạt đười ươi khô. Đem rửa sạch hạt sau đó ngâm cùng 700ml nước đun sôi để nguội. Khi hạt đã nở đều thì vớt ra, loại bỏ lớp vỏ ngoài sau đó pha thêm đường phèn để uống.
4.2. Trị chứng viêm họng mạn tính
Theo Đông y, uống nước hạt đười ươi kết hợp với việc ăn cả vỏ có tác dụng thanh nhiệt và giúp điều trị hiệu quả chứng viêm họng. Áp dụng đều đặn phương pháp này trong vòng 2 tuần thì triệu chứng bệnh sẽ thuyên giảm nhanh chóng.
4.3. Điều trị chứng chảy máu cam
Trong trường hợp trẻ hay bị chảy máu cam do tình trạng nóng nhiệt gây ra, cha mẹ có thể dùng 5 quả đười ươi khô. Đem đi sao vàng sau đó nấu nước. Cho con uống nước này hàng ngày để làm mát cơ thể và cải thiện bệnh.
5. Công thức nước uống đơn giản từ hạt đười ươi
Dưới đây là các công thức đơn giản nhưng đảm bảo sẽ giúp bạn có được thức uống vừa thơm ngon lại vừa giúp thanh nhiệt trong những ngày hè oi bức.
5.1. Cách làm đười ươi hạt é
Chuẩn bị: 5 hạt đười ươi và lượng hạt é vừa đủ.
Cách làm:
Hạt ươi rửa sơ qua rồi đem ngâm vào 800ml nước trong 15 - 30 phút. Trước đó cần tạo một lỗ mở để giúp nước nhanh ngấm vào trong.
Khi hạt đã nở bung, đem tách bỏ phần hạt cứng nằm bên trong.
Phần thịt hạt còn lại dùng muỗng dằm nhỏ sau đó cho vào chai. Cho hạt é và nước vào với lượng vừa đủ để ngâm. Có thể cho thêm một lượng nhỏ đường để tạo vị ngọt nhẹ cho thức uống.
5.2. Cách làm hạt ươi mật ong
Chuẩn bị: 50g hạt ươi, hạt é, mật ong, sương sáo.
Cách làm:
Ngâm hạt ươi và hạt é trong nước ấm cho nở.
Sau khi hạt ươi đã nở to, tách lấy phần thịt và giữ lại phần nước ngâm hạt trước đó.
Pha phần nước ngâm hạt với mật ong và ít nước lọc sau đó cho hạt ươi, hạt é và sương sáo là đã hoàn thành.
6. Lưu ý khi sử dụng hạt đười ươi
Để sử dụng hạt đười ươi một cách an toàn và hiệu quả, bạn nên chú ý một số điểm như sau:
Đười ươi là thực phẩm có tính mát nên không phù hợp với những người thường xuyên bị tiêu chảy hoặc người có cơ thể thiếu nhiệt lượng.
Cần sử dụng đúng liều lượng, tránh lạm dụng quá mức để không gặp phải những tác dụng không mong muốn.
Qua bài viết này, chắc hẳn các bạn đã biết được tác dụng của hạt đười ươi và cách sử dụng nó một cách hiệu quả rồi đúng không? Đây không chỉ là thức uống hoàn hảo để bạn thanh nhiệt trong những ngày nắng nóng mà còn giúp điều trị bệnh một cách hiệu quả. Hãy sử dụng nó đúng cách để tận dụng được những lợi ích này nhé.
