26/04/2024
Cây sương sáo không chỉ là món thạch giải nhiệt hấp dẫn trong mùa hè mà còn là một thảo dược quý được dân gian sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu xem cây sương sáo là gì, công dụng và cách dùng ra sao trong bài viết ngay sau đây nhé.
1. Đôi nét về cây sương sáo
1.1. Cây sương sáo là cây gì?
Cây sương sáo thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae), có danh pháp khoa học là Mesona chinensis Benth. Ngoài cái tên sương sáo, nó còn được người dân Nam Bộ gọi là cây thạch đen. Trong Đông y, loài cây này cũng có nhiều tên gọi khác như cây thủy cẩm, tiên nhân đông, tiên nhân thảo, lương phấn thảo, sương sáo đen hoặc sương sáo trắng.
Từ lâu, cây sương sáo đã trở thành món thạch ăn quen thuộc với người dân Việt Nam và nhất là người dân vùng đất Nam Bộ. Tuy nhiên, không chỉ đơn thuần là một món thạch ăn giải nhiệt, làm mát cơ thể trong những ngày nắng nóng, oi bức, đây còn là dược liệu có tác dụng trị bệnh quý giá. Nó có công dụng hỗ trợ điều trị gout, các bệnh viêm khớp, tiểu đường, huyết áp cao rất hiệu quả.
1.2. Đặc điểm hình dạng
Sương sáo là một loại cây thân thảo với vòng đời ngắn, chiều cao trung bình chỉ khoảng 30 - 60cm, tuy nhiên, một số cây có thể cao tới 1 mét. Toàn thân cây được bao phủ bởi lớp lông trắng, ít phân thành nhánh.
Lá cây sương sáo mọc đối xứng nhau, phiến lá hình trứng, thuôn dài ở phần ngọn. Mép lá dày, hình răng cưa và cuống lá dài khoảng 2cm.
Hoa sương sáo có màu trắng hoặc màu hồng, thường hay mọc thành từng cụm ở phần ngọn, mỗi chùm có chiều dài trung bình từ 10 - 13cm. Mỗi chùm hoa được bao phủ bởi lớp lông mịn và lớp lá bắc có màu hồng nhạt. Quả sương sáo nhẵn và thuôn dài khoảng 0,7mm. Mùa hoa thường vào mùa thu hay mùa đông.
1.3. Phân bố
Cây sương sáo có nguồn gốc từ khu vực Đông Nam Á, hiện tập trung nhiều ở các quốc gia như Đài Loan, Trung Quốc và cả Việt Nam.
Ở nước ta, ban đầu loài cây này mọc hoang ở các vùng rừng núi, sau đó mới được trồng ngày càng rộng rãi ở các vùng đồng bằng lớn bao gồm đồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh miền Đông Nam Bộ như An Giang, Hậu Giang (Châu Đốc).
1.4. Thành phần hóa học trong cây sương sáo tươi
Hiện nay, vẫn chưa có nhiều báo cáo nghiên cứu cụ thể về các thành phần hóa học trong loại cây này. Tuy nhiên, một số chuyên gia đã cho biết, trong lá và thân cây sương sáo có chứa pectrin - một hoạt chất tạo gel.
Khi nấu nước sương sáo rồi để nguội thì hoạt chất này sẽ khiến nước đông lại tạo thành khối thạch đen để làm thức uống giải khát, giúp làm mát trong những ngày hè nắng nóng. Khối thạch đen óng ánh này được người dân miền Nam gọi là sương sáo.
3. Tác dụng của cây sương sáo
Theo y học cổ truyền, cây sương sáo có tính mát, vị ngọt, giúp thanh nhiệt và giải độc cơ thể. Dưới đây là một số công dụng của cây sương sáo để bạn tham khảo:
Một trong những tác dụng của sương sáo mà bạn không nên bỏ qua chính là giúp kiểm soát đường huyết, hỗ trợ điều trị tiểu đường một cách hiệu quả.
Điều trị chứng đau nhức xương khớp và viêm khớp cấp tính.
Kiểm soát huyết áp, hỗ trợ điều trị bệnh huyết áp cao.
Hỗ trợ làm giảm cholesterol máu.
Tăng cường chức năng thận, hỗ trợ điều trị viêm thận cấp tính.
Thúc đẩy quá trình chuyển hóa các chất, giúp các hoạt động trong cơ thể xảy ra một cách dễ dàng, hiệu quả.
Chống lão hóa da.
Trị chứng cảm mạo.
Tại Trung Quốc, người dân dùng loại cây này với mục đích giải nhiệt, giải khát và giải cảm nắng. Bên cạnh đó, nó còn được sử dụng để điều trị chứng lỵ, vàng da và những bệnh có liên quan tới đường tiết niệu nhờ đặc tính lợi tiểu.
Tại Indonesia và Đài Loan, người dân dùng loại cây này để điều trị bệnh tiểu tiện không thông.
Tin liên quan:
- Bảng chỉ số đường huyết trong thực phẩm mà bạn nên biết
- Hành khô - Hành tím có thực sự tốt cho sức khỏe?
4. Một số bài thuốc trị bệnh từ cây sương sáo
4.1. Bài thuốc trị tiểu đường
Tiểu đường là căn bệnh có tỷ lệ mắc cao ở độ tuổi trung niên. Căn bệnh này khiến người bệnh gặp nhiều phiền toái trong cuộc sống hàng ngày và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị một cách hợp lý. Theo khuyến cáo từ các bác sĩ Đông y, người bệnh tiểu đường nên sử dụng cây sương sáo để kiểm soát đường huyết ở mức an toàn. Cách làm đơn giản như sau:
- Chuẩn bị: 30g thân và lá sương sáo khô, 59g cây rung rúc và 30g rau đắng đất khô (hay còn được gọi là cây biển súc).
- Cách tiến hành: Rửa sạch tất cả hỗn hợp dược liệu đã chuẩn bị sau đó cho vào ấm, sắc cùng 500ml nước sạch. Sắc đến khi nước cô cạn chỉ còn 200ml thì tắt bếp. Chia nhỏ thành 2 lần, uống trong ngày, mỗi ngày uống đều đặn 1 thang sẽ giúp mức đường huyết được duy trì ở mức ổn định chỉ sau một thời gian sử dụng.
4.2. Bài thuốc trị cảm mạo
Mỗi lần bị cảm mạo do thay đổi thời tiết, bạn chỉ cần áp dụng bài thuốc sau đây:
- Chuẩn bị: 10 - 15g lá cây sương sáo khô.
- Cách tiến hành: Rửa sạch lượng sương sáo đã chuẩn bị, sắc cùng 200ml nước lọc. Uống hết trong 1 lần và áp dụng liên tục trong 3 ngày, mỗi ngày uống một thang các triệu chứng bệnh sẽ thuyên giảm nhanh chóng.
4.3. Bài thuốc thanh nhiệt, giải độc và làm mát gan
Trời oi bức khiến bạn cảm thấy nóng bức, khó chịu trong người. Hãy áp dụng ngay bài thuốc thanh nhiệt, giải độc và làm mát gan bằng sương sáo sau đây:
- Chuẩn bị: 20g lá cây sương sáo khô, 20g râu ngô, 20g cây thù lù và 10g lá dứa.
- Cách tiến hành: Rửa sạch hỗn hợp trên rồi cho vào sắc cùng 500ml nước lọc. Đun với lửa nhỏ trong vòng 20 phút rồi tắt bếp. Có thể dùng nước này uống thay trà hàng ngày.
5. Cách nấu lá sương sáo ngon
Sương sáo là một món ăn giải khát hiệu quả với mùi vị rất đặc trưng, mang đến một hương vị rất riêng. Nó mang lại một vị ngọt thanh, lợ lợ pha chút vị đắng nhưng lại rất dễ ăn. Hương vị của nó khiến người ta càng ăn lại càng ghiền, vô cùng hấp dẫn.
Trong phần dưới đây, chúng tôi sẽ mang tới cho bạn 2 cách chế biến sương sáo khác nhau hết sức đơn giản, dễ thực hiện nhất nhé!
5.1. Cách nấu lá sương sáo tươi
Theo cách nấu của người dân miền Nam, người ta sẽ lấy 1kg lá cây sương sáo tươi đem nấu cùng 10 lít nước lọc. Trước tiên, mang lá đã chuẩn bị đi rửa sạch sau đó cho vào nồi nấu cùng 8 lít nước lọc, pha thêm 2 thìa canh nước tro vào. Nấu cho tới khi nước sôi và thấy dịch nhớt xuất hiện thì tắt bếp rồi mang đi lọc bã lấy nước.
Tiếp đó, cho thêm 2 lít nước lọc còn lại vào phần nước đã được lọc. Cho thêm 2 muỗng canh bột sắn dây hay bột gạo đều được, sau đó cho lên bếp đun tiếp với lửa nhỏ.
Nếu thấy nước đông lại cần phải khuấy đều, nấu trên bếp thêm khoảng 5 - 10 phút thì tắt bếp, để cho nguội. Sau từ 2 - 4 tiếng là chúng ta đã có một mẻ sương sáo thơm ngon.
5.2. Cách nấu lá sương sáo khô
Để nấu thạch sương sáo từ lá cây khô thì bạn cần thu hoạch lá vào thời điểm khi cây bắt đầu kết thành nụ. Sau khi thu hái về, mang lá cây đi rửa sạch rồi rải đều ra, phơi dưới nắng nhẹ cho lá ráo nước, thường phơi trong khoảng 2 - 3 đợt nắng lá sẽ khô hoàn toàn.
Theo ước tính, cứ khoảng 10kg lá tươi sẽ có thể thu được 1kg lá khô. Đem lá sương sáo đã phơi khô đi xay thành bột mịn. Tiếp theo, cho nước vào đun kỹ trong khoảng 20 phút rồi tiến hành lọc lấy nước.
Cho tiếp bột sắn dây hay bột gạo với lượng vừa đủ vào, nấu cho đến khi sôi lại thì tắt bếp. Để thạch mau đông hơn, bạn có thể cho nước tro tàu vào. Đợi sau khoảng 2 - 4 tiếng là thạch sẽ đông lại hoàn toàn và có thể sử dụng ngay được.
Khi thưởng thức, chúng ta nên thái thành hạt lựu rồi cho vào bát, thêm nước đường, tinh dầu chuối và cả đá vào để món ăn hấp dẫn hơn. Ngoài ra, bạn cũng có thể kết hợp món ăn này với bánh lọt, nước cốt dừa, trái cây tươi hay các món chè để tăng độ thơm ngon cho món ăn.
Xem thêm:
6. Những lưu ý khi ăn sương sáo
Mặc dù là món ăn giải khát mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng để tránh được các tác hại từ sương sáo và sử dụng món ăn này đúng cách, an toàn, bạn cần chú ý một số điểm sau đây:
Cần sử dụng sương sáo đúng liều lượng để phát huy được tác dụng của nó đồng thời hạn chế những tác dụng phụ bất lợi. Theo khuyến cáo từ các thầy thuốc Đông y, chỉ nên sử dụng khoảng 10 - 15g lá cây sương sáo khô mỗi ngày. Liều lượng này còn có thể tăng lên hay giảm đi tùy thuộc vào thể trạng, mức độ bệnh của mỗi người.
Trẻ nhỏ cần tránh ăn quá nhiều thạch sương sáo vì món ăn này có thể khiến trẻ giảm cảm giác thèm ăn đồng thời ảnh hưởng tới quá trình hấp thu các chất dinh dưỡng trong đó có protein.
Người có chứng âm hư, dương hư, khí hư đều không nên sử dụng.
7. Cây sương sáo khô mua ở đâu tốt nhất?
Hiện nay, do nhu cầu ngày càng cao của thị trường nên việc tìm mua sương sáo cũng trở nên dễ dàng hơn. Bạn có thể mua cây sương sáo ở chợ, các cửa hàng bán nguyên liệu làm đồ uống hoặc làm bánh và một số siêu thị hay trang thương mại điện tử.
8. Cây sương sáo giá bao nhiêu?
Trên thị trường hiện nay, một cân sương sáo có giá dao động trong khoảng 120.000 - 180.000 đồng tùy từng nơi bán. Giá bán cây sương sáo bao nhiêu còn thay đổi tùy theo loại cây sương sáo tươi hay khô.
Trên đây là những thông tin cơ bản về cây sương sáo cũng như tác dụng và cách dùng loại cây này. Hãy sử dụng sương sáo đúng cách để vừa có thêm món ăn giải khát thơm ngon trong mùa hè lại vừa tận dụng được những lợi ích tuyệt vời mà nó mang đến cho sức khỏe con người nhé.
