26/03/2024
Cây xuyến chi là loài cây quen thuộc ở Việt Nam. Tuy nhiên, ít ai biết được loài cây này lại mang đến nhiều công dụng bất ngờ cho sức khỏe con người. Để tìm hiểu rõ hơn về cây thuốc này, hãy cùng chúng tôi đọc ngay bài viết này nhé.
1. Thông tin chung về cây xuyến chi
1.1. Cây xuyến chi là gì?
Cây xuyến chi có tên khoa học là Bidens pilosa L, thuộc họ cúc (Asteraceae). Đây là loài thực vật thân thảo thường mọc thành cây bụi ở những vùng đồng cỏ, đất hoang. Nó còn có nhiều tên gọi khác như cây đơn buốt, manh tràng thảo, quỷ châm thảo, đơn kim, chân chim, song nha lông, cúc áo,...
1.2. Đặc điểm hình thái cây quỷ châm thảo
Xuyến chi là loại cây cỏ mọc hằng năm với chiều cao từ 0,4 - 1m hoặc có thể cao hơn. Cả thân và cành cây đều có nhiều rãnh dọc và có lông bao phủ.
Lá xuyến chi là loại lá đơn, mọc đối nhau với cuống lá dài. Lá chét có cuống ngắn, hình mác, mép lá hình răng cưa, phần đáy hơi tròn, bề mặt lá chét có thể có ít lông thưa hoặc không. Cành cây rậm và thường mọc thành từng nhóm.
Hoa cúc xuyến chi màu vàng, có gai và mọc đơn độc, tập trung ở phần đầu cành hoặc nách lá. Hoa có từ 3 - 5 cánh màu trắng bao quanh phần nhụy màu vàng.
Phần nhụy hoa phát triển tạo thành các hạt dưới dạng quả bế, phần đầu mỗi hạt đều có gai. Những gai này giúp cây phát tán hạt giống bằng cách bám vào người, động vật hoặc di chuyển theo gió. Cây hoa xuyến chi nở vào 2 mùa trong năm là từ tháng 3 đến tháng 5 hoặc từ tháng 8 đến tháng 10.
1.3. Phân bố, bộ phận sử dụng, thu hái, sơ chế, bảo quản cây đơn buốt
Phân bố: Xuyến chi được cho là có nguồn gốc từ Ấn Độ. Ngoài ra, loài cây này còn xuất hiện nhiều ở các nước châu Âu và châu Phi. Ở nước ta, có thể dễ dàng tìm thấy dược liệu này ở bất cứ đâu, từ các tỉnh trung du miền núi phía Bắc cho tới Tây Nguyên và cả các tỉnh Đông Nam Bộ.
Bộ phận sử dụng: Tất cả các bộ phận của cây trừ phần rễ đều được dùng làm thuốc.
Thu hái và sơ chế: Muốn có được cây đơn buốt với hàm lượng dược chất cao nhất, cần tiến hành thu hái vào giữa mùa hoa, nghĩa là khoảng tháng 4 và tháng 9 hàng năm. Cắt lấy toàn bộ cây trừ phần rễ sau đó đem rửa sạch. Có thể sử dụng cây tươi hoặc đem phơi khô để dùng dần.
Bảo quản: Dược liệu sau khi làm khô cần được bảo quản trong các túi kín và bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.
1.4. Thành phần hóa học
Thành phần dược chất trong cây xuyến chi bao gồm:
Nước: 9,8%
Methanol: 8,6%
Acetone: 2,8%
Các khoáng chất: Magie 2,3%; Mangan 2,2%; Photpho 1,6%; Crom 1,2%; Canxi 1,1%; Kẽm 0,03%; Sắt 0,02%;...
1.5. Tính vị, quy kinh cây đơn buốt
Tính vị: Theo các ghi chép trong tài liệu Đông y, cây xuyến chi có vị đắng, tính bình.
Quy kinh: Không có tài liệu nào ghi nhận
2. Cây xuyến chi có tác dụng gì?
Theo nghiên cứu từ Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi - một nhà nghiên cứu dược liệu nổi tiếng của Việt Nam cho biết, xuyến chi mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe con người. hãy cùng đọc ngay phần tiếp theo của bài viết để tìm hiểu cụ thể những tác dụng của dược liệu này nhé.
2.1. Theo y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, công dụng của cây xuyến chi bao gồm: thanh nhiệt, giải độc, hoạt huyết, sinh tân, tan máu ứ và khu phong.
Chuyên dùng để chữa trị: Đau nhức xương khớp, viêm ruột thừa, viêm gan do virus, chấn thương tụ máu, đau răng, mẩn ngứa, cổ họng sưng đau, chứng lỵ,...
2.2. Theo y học hiện đại
Theo y học hiện đại, tác dụng của cây xuyến chi bao gồm:
Hỗ trợ điều trị tiểu đường: Cytopoloyne cùng Polyynes được chứng minh là có tác dụng kiểm soát đường huyết một cách hiệu quả, từ đó làm giảm các triệu chứng của bệnh tiểu đường và ngăn ngừa những biến chứng do bệnh gây ra.
Hỗ trợ điều trị ung thư: Flavones và Polyynes được tìm thấy trong thành phần của xuyến chi là những dược chất có đặc tính chống ung thư tốt thông qua việc ức chế sự phát triển của khối u trên những bệnh nhân ung thư.
Ngoài ra, trong lá xuyến chi chứa một lượng tinh dầu dồi dào có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm rất tốt đồng thời ngăn cản quá trình oxy hóa.
Đến đây, chắc hẳn các bạn đã trả lời được câu hỏi “Cây xuyến chi chữa bệnh gì?” rồi đúng không?
3. Các bài thuốc từ cây xuyến chi
Hiểu được tác dụng của cây xuyến chi đối với sức khỏe, dân gian đã tận dụng đưa loại cây này vào nhiều bài thuốc dân gian để điều trị bệnh. Dưới đây là một số bài thuốc dân gian đơn giản, dễ dàng thực hiện tại nhà để bạn tham khảo:
3.1. Bài thuốc trị tiểu đường
Rất nhiều nơi trên thế giới đã và đang sử dụng cây xuyến chi chữa tiểu đường và thu được những hiệu quả bất ngờ. Dung dịch chiết xuất từ cây xuyến chi được chứng minh là có khả năng hạ đường huyết đồng thời làm tăng nồng độ Insulin trong máu. Mặc dù không thể điều trị bệnh một cách triệt để, nhưng bài thuốc sau đây sẽ làm triệu chứng bệnh thuyên giảm đáng kể.
Đơn thuốc điều trị tiểu đường đơn giản tại nhà:
Chuẩn bị: 500g cây xuyến chi bỏ rễ, 2 lít nước.
Cách thực hiện: Rửa sạch xuyến chi sau đó đun sôi. Uống đều đặn 3 lần/ngày.
Tham khảo sản phẩm Cao dây thìa canh chiết xuất 100% thìa canh tự nhiên, không chất bảo quản tại đây!
3.2. Bài thuốc trị mề đay và mẩn ngứa
Trong cây xuyến chi chứa nhiều dược chất có tính sát khuẩn và làm mát da. Do đó, dân gian thường sử dụng lá cây tắm trị ngứa và điều trị các bệnh về da khác.
Bài thuốc trị mề đay, mẩn ngứa từ dược liệu này như sau:
Chuẩn bị: 200g cây xuyến chi đã bỏ rễ, 4 – 5 lít nước sạch.
Cách thực hiện: Rửa sạch rồi đun sôi. Pha hỗn hợp đã đun với nước lạnh cho vừa đủ ấm rồi tắm. Lấy xuyến chi chà kỹ lên những vùng bị ngứa. Sau 2 lần sử dụng sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.
3.3. Bài thuốc trị đau mắt
Chuẩn bị: một nhúm lá cây xuyến chi tươi.
Cách thực hiện: Rửa sạch lá rồi giã nát sau đó đắp lên mi mắt từ 5 – 10 phút. Áp dụng từ 2 – 3 lần sẽ làm dịu mắt hiệu quả.
3.4. Bài thuốc trị đau răng
Chuẩn bị: 500g hoa cúc xuyến chi, 1 lít rượu.
Cách thực hiện: Hoa xuyến chi sau khi sơ chế sạch đem ngâm cùng 1 lít rượu trong khoảng 1 tháng là có thể sử dụng. Lấy một lượng nhỏ để ngậm mỗi khi đau răng. Ngậm đều đặn 2 lần/ngày cho tới khi các triệu chứng thuyên giảm.
3.5. Bài thuốc sát trùng vết cắn do động vật
Thành phần của cây xuyến chi có nhiều chất kháng viêm nên rất hiệu quả khi dùng để sát trùng vết cắn do rắn, côn trùng, nhện, bọ cạp,...
Chuẩn bị: 100g cúc xuyến chi tươi và 300ml nước.
Cách thực hiện: Rửa sạch sau đó sắc đặc, gạn lấy nước uống 3 lần/ngày, mỗi lần uống một ngụm nhỏ. Cùng với đó, lấy một lượng nhỏ dung dịch này bôi lên vết cắn sẽ giúp kháng viêm và nhanh lành vết thương.
3.6. Cây xuyến chi chữa bệnh kiết lỵ
Chuẩn bị: 100g đọt xuyến chi non và 300ml nước.
Cách thực hiện: Rửa sạch sau đó đun sôi. Có thể thêm mật ong hoặc ít đường cho dễ uống. Uống thay nước hàng ngày, mỗi ngày chia thành 3 lần.
3.7. Bài thuốc trị các bệnh về họng
Chuẩn bị: 20g xuyến chi, 20g sài đất, 15g kim ngân hoa, 15g cam thảo đất, 15g lá húng chanh và 1 lít nước sạch.
Cách thực hiện: Rửa sạch toàn bộ nguyên liệu, trộn đều sau đó sắc với lửa nhỏ cho tới khi lượng nước cô lại còn khoảng 300ml. Chia thành 3 lần uống trong ngày. Thực hiện liên tục trong 1 tuần triệu chứng bệnh sẽ thuyên giảm nhanh chóng.
3.8. Chữa nóng trong người
Chuẩn bị: 300g cây cúc xuyến chi tươi và 2 lít nước.
Cách thực hiện: Rửa sạch sau đó đun sôi. Uống thay nước hàng ngày, Kiên trì thực hiện liên tục trong 5 ngày sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.
3.9. Bài thuốc trị chấn thương, đau nhức
Chuẩn bị: Phần cành cúc xuyến chi với một lượng vừa đủ.
Cách thực hiện: Giã nhỏ phần dược liệu đã chuẩn bị sau đó đem đắp trực tiếp lên vùng tổn thương, cố định lại bằng băng. Khi thuốc đã khô, có thể nhỏ thêm ít rượu nhạt lên phần bã thuốc để nâng cao hiệu quả điều trị.
3.10. Bài thuốc trị chứng đau nửa đầu
Chuẩn bị: 30g cúc xuyến chi, 3 trái đại táo và một lượng nước vừa đủ.
Cách thực hiện: Cho toàn bộ các vị thuốc trên vào ấm và sắc với lửa nhỏ trong khoảng 30 phút. Chia nhỏ thành nhiều lần uống trong ngày.
3.11. Bài thuốc trị viêm ruột thừa
Chuẩn bị: 4 - 16g xuyến chi.
Cách thực hiện: Cho dược liệu vào ấm sắc cùng lượng nước vừa đủ trên lửa nhỏ trong khoảng 30 phút. Chia nhỏ thành nhiều lần uống trong ngày và uống khi còn ấm.
3.12. Bài thuốc trị viêm gan do virus
Chuẩn bị: 20g cây đơn buốt, 20g diệp hạ châu, 15g cam thảo và 12g hạt dành dành.
Cách thực hiện: Cho toàn bộ nguyên liệu vào ấm và sắc cùng 1 lít nước cho đến khi cô lại còn khoảng 400ml. Chia nhỏ thành 2 lần uống trong ngày và uống khi thuốc còn ấm.
3.13. Bài thuốc trị viêm dạ dày
Bài thuốc 1: Chuẩn bị khoảng 30 - 60g xuyến chi. Cho vào ấm sắc cùng 800ml nước tới khi cô lại còn phân nửa. Chia nhỏ thành 4 lần uống trong ngày.
Bài thuốc 2: Lấy một lượng xuyến chi tùy ý, mang nấu thành cao đặc. Mỗi lần sử dụng lấy ra một lượng nhỏ khoảng 6g, đem hòa chung với nước gừng tươi uống hàng ngày.
3.14. Bài thuốc trị viêm thận
Chuẩn bị: 15g cúc xuyến chi, 1 quả trứng gà.
Cách thực hiện: Giã nát dược liệu đã chuẩn bị sau đó đem hấp cách thủy cùng trứng gà. Ăn ngay khi còn ấm mỗi ngày 1 lần.
4. Cần lưu ý gì khi sử dụng cây xuyến chi?
Mặc dù xuyến chi là một dược liệu rất lành tính, không gây ngộ độc, tuy nhiên để sử dụng nó một cách an toàn và hiệu quả, bạn cần lưu ý một vài điểm sau đây:
Trước khi sử dụng cần rửa thật kỹ để loại bỏ hết những bụi bẩn bám trên cây.
Khi bôi cây xuyến chi lên da cần tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vì có thể bị kích ứng, cháy da và sưng tấy.
Một số người có thể bị dị ứng với những thành phần có trong xuyến chi. Nếu gặp phải tình trạng này cần ngưng sử dụng ngay.
Phụ nữ mang thai tuyệt đối không dùng xuyến chi một cách tùy tiện mà phải tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Như vậy, có thể thấy cây xuyến chi là một dược liệu quý mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe. Hãy sử dụng nó đúng cách để đạt được hiệu quả điều trị bệnh như mong muốn nhé.
Liên hệ ngay Kiên Minh nếu bạn cần tư vấn bệnh tiểu đường tại Hotline: 021 6354 1383.
