19/10/2021
Cây mần ri là một thảo dược được cả Đông Y và Y học hiện đại công nhận là có khả năng điều trị gout, thoát vị đĩa đệm và một số bệnh lý khác hiệu quả. Cùng tìm hiểu ngay tác dụng của mần ri và một vài bài thuốc dân gian từ loài thảo dược này trong bài viết sau đây.
1. Những thông tin về cây mần ri mà bạn nên biết
1.1. Cây mần ri là gì?
Cây mần ri là một loại thảo dược thuộc họ Màn Màn (Capparaceae).
Cây gồm 2 loại là cây mần ri hoa tím và cây mần ri hoa trắng.
Cây mần ri bông tím có danh pháp khoa học là Cleome gynandra
Cây mần ri bông tím có danh pháp khoa học là Cleome chelidonii
Ở Việt Nam, mần ri còn được gọi bằng những tên gọi khác như cây màn màn, mùng ri, cây màn ri tía, cây hoa trắng, hoa tím,...
1.2. Đặc điểm hình dáng của cây mần ri
Mần ri là loại thân thảo sống lâu năm. Chiều cao của cây từ 40 - 80cm. Bề mặt thân cây có phủ một lớp lông.
Lá cây mần ri mọc cách, hình dáng giống như chân vịt. Mỗi lá kép bao gồm 3 lá chét.
Rễ mần ri là rễ củ, hình trụ dài và xếp thành chùm.
Hoa nở quanh năm, có màu tím hoặc màu trắng tùy từng loại. Hoa thường mọc ở nách lá. Hoa mần ri gồm 4 cánh, các cánh hoa thường vểnh ra.
Quả mần ri dài từ 3 - 5cm và có màu tím. Bên trong quả gồm nhiều hạt, khi chín hạt chuyển sang màu đen. Quả dài 3 - 5cm, màu tím, bên trong chứa nhiều hạt và khi chín hạt có màu đen.
1.3. Bộ phận sử dụng
Tất cả các bộ phận của mần ri bao gồm lá, thân, rễ và hạt đều được tận dụng làm thuốc.
1.4. Thu hái, chế biến, bảo quản
Cây mần ri có thể thu hái quanh năm. Sau khi thu hoạch về rửa sạch rồi sử dụng tươi hoặc phơi khô.
Dược liệu sau khi phơi khô được cho vào túi nilon bảo quản và dùng dần.
1.5. Phân bố của cây mần ri
Tại Việt Nam, cây phân bố tại nhiều tỉnh thành từ miền Bắc cho đến miền Nam. Cây sinh trưởng và phát triển chủ yếu ở khu vực đồng bằng, nhất là những nơi đất thấp và đất phù sa màu mỡ.
1.6. Thành phần hóa học
Các nghiên cứu cho thấy, thành phần của cây mần ri gồm những hoạt chất có dược tính mạnh, bao gồm: glucocapparin, aluco clemin, glycosid,...
Bên cạnh đó, trong cây thảo dược này còn rất giàu vitamin, protein, đường khử và chất béo. Đặc biệt, trong hạt mần ri chứa 0,04% viscosin và 0,1% acid viscosic.
2. Cây mần ri chữa bệnh gì?
Cả y học cổ truyền và y học hiện đại đều khẳng định công dụng cây mần ri đối với sức khỏe. Vậy cụ thể cây mần ri trị bệnh gì? Hãy cùng đọc ngay phần tiếp theo của bài viết để có câu trả lời nhé.
2.1. Theo Y học cổ truyền
Cây mần ri gồm 2 loại khác nhau và công dụng của mỗi loại cũng khác nhau. Cụ thể như sau:
2.1.1. Cây mần ri hoa trắng
Cây mần ri hoa trắng có tính ấm, vị đắng do đó có tác dụng tiêu đờm, giải uất, thanh nhiệt, hoạt huyết.
Vị thuốc này chủ trị các bệnh đau xương khớp, phong tê thấp, thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống và lão hóa xương hiệu quả.
Bên cạnh đó, cây còn được sử dụng làm thuốc tăng cường chức năng gan và hỗ trợ điều trị bệnh viêm gan B
Hạt mần ri còn được dùng để trị chấy, rận.
2.1.2. Cây mần ri hoa tím
Cây mần ri hoa tím có tính ấm, vị cay và không độc
Vị thuốc này thường được dùng để trị các chứng cảm cúm, ho hen, nhức đầu hay rắn cắn. Bên cạnh đó, hoa mần ri tím còn được dùng để hỗ trợ điều trị bệnh viêm cầu thận mãn tính.
2.2. Theo Y học hiện đại
Điều trị bệnh gout và các bệnh xương khớp: Tác dụng của cây mần ri trong điều trị gout và các bệnh xương khớp là nhờ sự có mặt của các dược chất như glycosid, aluco clemin và glucocapparin trong thành phần. Đây là những hoạt chất giảm đau tự nhiên, giúp làm giảm các cơn đau nhức khó chịu do bệnh gout hay những bệnh xương khớp khác mà không gây ra bất kỳ tác dụng phụ nào cho người dùng.
Thanh nhiệt, giải độc: Nước của cây mần ri có tác dụng thanh nhiệt và thải trừ các độc tố, điều trị các chứng bệnh nóng trong người.
Tăng cường chức năng gan: Mần ri là một trong những thảo dược hàng đầu trong hỗ trợ chức năng gan và hỗ trợ điều trị viêm gan B, các tổn thương gan do việc sử dụng nhiều rượu bia gây ra.
Điều trị các bệnh hô hấp: Cây mần ri bông trắng điều trị hiệu quả các bệnh về đường hô hấp như viêm xoang, ho hen,...
Tăng cường hệ miễn dịch: Một tác dụng khác của cây mần ri bông trắng là tăng cường sức đề kháng đồng thời cải thiện hàng rào miễn dịch của cơ thể.
Suy nhược cơ thể: Thành phần của cây mần ri có chứa một lượng lớn protein, đường cùng các vitamin thiết yếu. Do đó, loại thảo dược này giúp người bệnh bổ sung thêm nhiều dưỡng chất có lợi cho việc cải thiện sức khỏe. Đặc biệt, những người thường xuyên hoa mắt, chóng mặt và cảm thấy mệt mỏi khi sử dụng loại cây này các triệu chứng sẽ thuyên giảm nhanh chóng.
Chữa thoát vị đĩa đệm: Đây được xem là một trong những tác dụng nổi bật nhất của cây mần ri, được nhiều người biết đến và áp dụng trong đời sống.
Một số tác dụng khác: Lá cây mần ri có tác dụng kích thích tiết mồ hôi và tăng cường lưu thông máu trong khi rễ của cây lại có tác dụng điều trị giun.
3. Một số bài thuốc từ cây mần ri
Căn cứ vào những tác dụng cây mần ri như đã trình bày ở trên, dân gian thường sử dụng đơn độc cây mần ri hoặc kết hợp cùng các vị thuốc khác thành những bài thuốc điều trị bệnh hiệu quả. Bạn có thể tham khảo một số bài thuốc từ cây mần ri dưới đây:
3.1. Bài thuốc trị gout và các bệnh đau nhức xương khớp khác
Để làm giảm các cơn đau nhức do gout và các bệnh xương khớp khác gây ra, bạn có thể sử dụng cây mần ri ngâm rượu với các bước thực hiện đơn giản như sau:
Chuẩn bị: 250g mần ri hoa trắng đã được rửa sạch và phơi khô
Cách làm: Cho dược liệu vào bình rồi thêm 1 lít rượu trắng, Ngâm tối thiểu 3 tháng là người bệnh có thể mang ra sử dụng.
Cách dùng: Mỗi ngày người bệnh nên sử dụng 2 ly nhỏ (một ly uống sau khi ăn sáng và một ly uống trước khi đi ngủ.
Bên cạnh cây mần ri, dây gắm cũng là một thảo dược điều trị bệnh gout và đau nhức xương khớp hiệu quả.
Xem thêm: Dây gắm chữa bệnh gout
3.2. Bài thuốc trị thoát vị đĩa đệm
Bài thuốc trị thoát vị đĩa đệm từ cây mần ri được tiến hành như sau:
Bài thuốc uống
Chuẩn bị:
200g mần ri tươi (tương đương với khoảng 30g mần ri khô)
Cách làm:
Đem dược liệu sắc cùng 300ml nước. Lọc lấy nước thuốc uống trong ngày. Dùng liên tục trong khoảng 2 - 3 tháng.
Bài thuốc đắp:
Bài thuốc đắp bằng cây mần ri và muối:
Chuẩn bị và cách làm:
Đem mần rì tươi cùng một chút muối hạt giã nhuyễn sau đó cho hỗn hợp này vào một tấm vải sạch rồi đắp lên vị trí đau.
Cách dùng:
Đắp trong khoảng 20 - 30 phút để các dược chất có thời gian thẩm thấu qua da. Cần kiên trì thực hiện liên tục và đều đặn để đạt được hiệu quả điều trị bệnh.
Bài thuốc đắp từ cây mần ri và gừng:
Chuẩn bị:
100g mần ri tươi, 1 củ gừng tươi, 400ml rượu trắng từ 40 - 50 độ. Rửa sạch rồi để ráo nước.
Cách thực hiện:
Mần ri và gừng đem giã nhuyễn rồi sao vàng lên cho đến khi thấy có mùi thơm thì đổ thêm 40ml rượu trắng vào, sau đó để đun sôi thêm 2 phút.
Cách dùng:
Cho phần thuốc đã chế biến lên một tấm vải sạch sau đó chườm lên vị trí bị thoát vị đĩa đệm. Chườm trong khoảng 30 phút hoặc chườm đến khi hết nóng thì đem phần bã chà xát trực tiếp lên vị trí đau.
Người bệnh nên đắp thuốc vào thời điểm trước khi đi ngủ và kiên trì thực hiện đều đặn hàng ngày trong khoảng 1 - 2 tuần để thấy các triệu chứng bệnh giảm đi rõ rệt.
3.3. Bài thuốc trị gan nhiễm mỡ, viêm gan và xơ gan
Chuẩn bị:
50g mần ri, 6g mật nhân và 50g diệp hạ châu.
Cách làm:
Đem toàn bộ nguyên liệu trên sắc cùng 1,5 lít nước. Đun hỗn hợp này đến khi cô lại còn khoảng 1 lít thì tắt bếp. Lọc lấy nước thuốc, chia 2 lần dùng trong ngày.
3.4. Bài thuốc trị đau đầu, cảm cúm
Bài thuốc dân gian dùng mần ri trị đau đầu và cảm cúm như sau:
Cách 1:
Giã nát 20g mần ri và đắp trực tiếp lên vùng trán và vùng thái dương.
Cách 2:
Sắc 700g mần ri cùng 4 lít nước rồi xông hơi trong vòng 15 - 20 phút. Chỉ sau 1 lần xông hơi các triệu chứng cảm cúm, đau đầu sẽ giảm đi đáng kể.
3.5. Bài thuốc trị tiểu khó, thận yếu
Chuẩn bị: 7g mần ri và 10g bán chi liên
Cách làm: Đem toàn bộ dược liệu đã chuẩn bị đi sắc cùng 500ml nước. Sử dụng vào mỗi buổi sáng để có kết quả tốt nhất.
3.6. Bài thuốc trị lao hạch
Chuẩn bị: 15g mần ri, 4g cam thảo, 12g hạ khô thảo
Cách làm: Sắc toàn bộ nguyên liệu đã chuẩn bị cùng 1 lít nước. Để uống trong ngày và chia thành 2 lần/ngày.
4. Một số chú ý khi dùng cây mần ri
Để phát huy được tác dụng của cây mần ri trong điều trị bệnh đồng thời hạn chế được các tác hại không mong muốn, khi sử dụng cây thảo dược này, người bệnh cần chú ý một số điểm sau:
Nên sử dụng cây mần ri đúng liều lượng. Theo khuyến cáo của các chuyên gia, mỗi ngày chỉ dùng khoảng 40 - 50g là đủ.
Cần lựa chọn cây mần ri có chất lượng tốt để sử dụng. Tránh chọn nhầm những cây có thuốc trừ sâu hoặc bị sâu bọ phá hoại. Với dạng đã phơi khô, cần tránh sử dụng loại đã xuất hiện dấu hiệu hư hỏng.
Phụ nữ có thai hay người đang cho con bú không nên sử dụng mần ri. Trẻ em dưới 16 tuổi nếu có nhu cầu sử dụng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Cũng giống như những bài thuốc nam khác, khi sử dụng cây mần ri để điều trị bệnh cần kiên trì sử dụng lâu dài mới đạt được kết quả mong muốn.
Ngoài việc sử dụng thảo dược, người bệnh cần kết hợp với một chế độ ăn khoa học, đầy đủ vitamin và các dưỡng chất thiết yếu khác đồng thời hạn chế bia rượu, đồ ăn cay nóng. Ngoài ra, một chế độ luyện tập hợp lý cũng rất cần thiết để bạn có được một cơ thể khỏe mạnh.
Qua bài viết này, hi vọng các bạn đã có thêm cho mình những thông tin về cây mần ri. Hãy biết tận dụng cây cỏ quanh mình để nâng cao sức khỏe cho bản thân và gia đình một cách đơn giản, tiện lợi mà lại vô cùng hiệu quả nhé.
