17/05/2024
Đái tháo đường là bệnh mãn tính và không dễ dàng chữa khỏi. Vì thế, việc lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tiểu đường vô cùng quan trọng, góp phần đặc biệt đến sự tiến triển của bệnh. Việc chăm sóc có thể từ chính bệnh nhân, người nhà bệnh nhân hay các y bác sĩ, điều dưỡng bệnh viện. Dù là ai đi chăng nữa thì cũng cần lưu ý một số vấn đề được chia sẻ ngay dưới đây.
1. Đái tháo đường là gì?
1.1. Khái niệm
Đái tháo đường (tiểu đường) là tình trạng tăng đường huyết mạn tính, liên quan đến yếu tố di truyền hoặc ngoại lai phối hợp. Bệnh xảy ra là hậu quả do tuyến tụy không tiết đủ insulin cho cơ thể, hoặc các tế bào cơ thể không đáp ứng với insulin được sản xuất (đề kháng insulin).
1.2. Phân loại
Bệnh đái tháo đường được OMS (1980) phân loại như sau:
Đái tháo đường type 1: Đái tháo đường phụ thuộc insulin.
Đái tháo đường type 2: Đái tháo đường không phụ thuộc insulin.
Đái tháo đường có liên quan đến suy dinh dưỡng.
Đái tháo đường tụy xơ sỏi.
Đái tháo đường tụy thiếu protein.
1.3. Biến chứng
Biến chứng thường gặp nhất của bệnh là hạ đường huyết, khi lượng đường trong máu hạ xuống dưới 50 mg/dL (hay dưới 3 mmol/l). Hiện tượng này xảy ra khi bệnh nhân dùng quá liều insulin, dùng không đúng theo chỉ định của thầy thuốc, lao động quá nhiều hay ăn quá ít.
Bệnh xuất hiện sau khi dùng insulin thường khoảng 1-3 giờ, insulin chậm khoảng 4-18 giờ và sau khi dùng protamine zinc insulin khoảng 18-30 giờ.
Ngoài ra, theo các chuyên gia, tiểu đường là một trong những nguyên nhân chính của nhiều tai biến nghiêm trọng như tim mạch, tai biến mạch máu não, suy thận,...
2. Lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tiểu đường
Tùy từng tình trạng của bệnh nhân, nhân viên y tế hay người nhà bệnh nhân lên kế hoạch chăm sóc cụ thể. Từ đó lập ra kế hoạch chăm sóc theo nhu cầu thiết yếu của bệnh nhân.
Để bệnh nhân nằm nghỉ ngơi ở tư thế dễ chịu nhất, tránh suy nghĩ.
Phòng bệnh hay phòng ở phải yên tĩnh, thoáng mát, sạch sẽ.
Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý.
Dùng thuốc theo y lệnh, đúng liều lượng, đúng thời gian.
Vệ sinh sạch sẽ hàng ngày, tránh biến chứng nhiễm khuẩn.
Kiểm tra mức đường huyết thường xuyên, hạn chế tình trạng đường máu xuống thấp quá mức.
Kết hợp với chế độ tăng cường luyện tập thể thao.
Có thể bạn muốn đọc:
- Tác dụng chữa bệnh của cây an xoa và cách sử dụng hiệu quả
- Quả chanh leo (chanh dây) vừa mát vừa bổ nhưng cần chú ý những điều này
3. Thực hiện kế hoạch chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường
Bệnh nhân đái tháo đường có đặc điểm là có rất nhiều biến chứng, chẩn đoán xác định bằng xét nghiệm đường máu và đường niệu. Phần lớn bệnh nhân phát hiện bệnh và đi thăm khám khi đã có biến chứng, thậm chí nhiều trường hợp biến chứng nặng. Vì thế, việc chăm sóc hạn chế các biến chứng là vấn đề hết sức quan trọng giúp bệnh nhân nhanh chóng phục hồi sức khỏe.
3.1. Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý trong kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tiểu đường
Xây dựng một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh và đúng giờ là phần vô cùng quan trọng trong kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tiểu đường. Mục tiêu của việc này là nhằm:
- Duy trì tình trạng dinh dưỡng đầy đủ, thích hợp cho bệnh nhân để đạt được cân nặng lý tưởng, chống béo, nhưng cũng tránh tình trạng sụt cân.
- Duy trì cân bằng chuyển hóa trong cơ thể, tránh hiện tượng tăng đường máu liên quan đến việc ăn uống, đặc biệt là tình trạng tăng đường huyết sau ăn.
- Ngăn ngừa và hạn chế thấp nhất các biến chứng có thể xảy ra.
- Các chuyên gia dinh dưỡng luôn có kế hoạch ăn uống cho bệnh nhân tiểu đường để giữ được đường máu luôn ổn định. Tình trạng tụt đường huyết xảy ra nếu bệnh nhân bỏ bữa, ăn uống không đúng giờ hoặc sử dụng insulin quá liều. Ngược lại, đường huyết sẽ tăng cao khi bệnh nhân ăn nhiều thực phẩm giàu tinh bột (carbohydrate). Vì thế, bệnh nhân nên có chế độ ăn với hàm lượng carbohydrate phù hợp, hạn chế ăn các loại thực phẩm giàu chất béo, nhiều muối. Đồng thời, tăng cường các thực phẩm giàu chất xơ trong bữa ăn, như các loại rau xanh, trái cây, các loại đậu hoặc ngũ cốc nguyên hạt.
- Cần điều chỉnh tỷ lệ phù hợp giữa các chất sinh năng lượng:
- Protein khoảng 15-20%, lý tưởng nhất là 0,8 gam/ kg thể trọng/ ngày cho người lớn.
- Carbohydrate khoảng 50-60% tổng năng lượng trong ngày, thay đổi tùy theo thể trạng béo, gầy hoặc tính chất làm việc của bệnh nhân. Một số loại polysaccharide (carbohydrate phức tạp) được khuyên dùng như: gạo, mì, khoai,... nên hạn chế, tránh dùng các loại đường đơn.
- Nên chia thành nhiều bữa ăn nhỏ trong ngày với năng lượng như sau:
- Bữa sáng: 10%.
- Bữa phụ buổi sáng: 10%.
- Bữa trưa: 30%.
- Bữa phụ buổi chiều: 10%.
- Bữa tối: 30%.
- Bữa phụ buổi tối: 10%.
- Với bệnh nhân đái tháo đường type 1 (đái tháo đường phụ thuộc insulin), để tránh bị tăng đường máu, nên cho bệnh nhân ăn miến dong và các chất xơ để bệnh nhân đỡ đói, tránh tình trạng táo bón. Nên bổ sung thức ăn sống và cứng hơn thức ăn nghiền, nấu chín, loãng vì ít gây tăng đường huyết hơn.
Tin liên quan:
3.2. Dùng thuốc - thực hiện y lệnh
Việc dùng thuốc ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ cải thiện bệnh, hạn chế các biến chứng có thể xảy ra.
Cần thực hiện nghiêm túc các y lệnh về sử dụng thuốc:
- Tiêm insulin cho bệnh nhân tiểu đường type 1, hoặc typ 2 có biến chứng.
- Dùng đúng liều lượng theo chỉ định và tình trạng của bệnh nhân.
- Thay đổi chỗ tiêm cho mỗi lần tiêm insulin dưới da (vì tổ chức vùng tiêm dễ bị thoái hóa mỡ làm cho vùng tiêm không ngấm thuốc).
Theo dõi các biến chứng hạ đường huyết: cồn cào, da lạnh, vã mồ hôi, tụt huyết áp có khi xảy ra co giật, hôn mê,...
Cho uống viên hạ đường huyết như: gliclazide, metformin,... với bệnh nhân đái tháo đường type 2 chưa có biến chứng.
Bệnh nhân cũng nên dùng thêm các thực phẩm hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường từ dược liệu quý, đã được hàng triệu người bệnh tin dùng và cho hiệu quả đáng kinh ngạc như giảo cổ lam, dây thìa canh dạng viên uống của Thảo dược Kiên Minh.
3.3. Kiểm tra mức đường huyết thường xuyên
Kiểm soát mức đường huyết thường xuyên giúp bệnh nhân tiểu đường cảm thấy khỏe mạnh, giảm nguy cơ mắc các biến chứng về sau.
Sử dụng máy đo đường huyết để kiểm tra lượng đường trong máu ít nhất 3- 4 lần mỗi ngày hoặc có thể nhiều hơn. Thời điểm kiểm tra đường huyết có thể là lúc mới thức vào buổi sáng, trước hoặc sau mỗi bữa ăn, hay trước hoặc sau khi tập thể dục.
Nên ghi chép lại thời điểm và chỉ số đường huyết trong mỗi lần đo. Nếu mới sử dụng thuốc mà không thấy đường máu giảm, hoặc đang ổn định mà lại thấy trường hợp tăng hoặc giảm bất thường thì phải thông báo cho bác sĩ để thay đổi liều lượng/ thuốc thích hợp.
Lượng đường trong máu bình thường sẽ dao động từ 90- 130 mg/dL, sau ăn 1-2 giờ phải dưới 180 mg/dL và trước khi đi ngủ là từ 90- 50 mg/dL.
Vì thế, nếu đường huyết giảm xuống quá thấp và dưới 70 mg/dL, hãy cho người bệnh uống nửa cốc nước trái cây, một thìa trái cây khô, 1 viên kẹo ngọt hay 3- 4 viên glucose. Lúc đó, đường máu sẽ tăng dần, ngăn ngừa tình trạng hạ đường huyết.
3.4. Đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, tránh các biến chứng nhiễm khuẩn
Bệnh nhân đái tháo đường luôn bị đe dọa bởi những biến chứng khó lường hàng ngày, hàng giờ, nên rất dễ bị nhiễm khuẩn. Vì thế, người nhà bệnh nhân hay điều dưỡng nên giúp bệnh nhân vệ sinh sạch sẽ hàng ngày như:
- Vệ sinh thân thể, tắm gội sạch sẽ bằng xà phòng và nước sạch. Những chỗ xây xước, hay bị mụn nhọt phải được vệ sinh sạch sẽ và thay băng vô khuẩn.
- Vệ sinh răng miệng, đánh răng, súc miệng bằng nước muối loãng nồng độ 0,9%. Nếu bị loét miệng thì lau bằng khăn mềm, tránh xây xước.
- Vệ sinh bộ phận sinh dục hàng ngày.
- Thay quần áo, thay ga trải giường để đề phòng nhiễm khuẩn da.
- Kết hợp chế độ luyện tập thể dục thể thao
Ngoài chế độ ăn hợp lý, sử dụng thuốc hay vệ sinh hàng ngày, thì hoạt động thể dục thể thao hàng ngày luôn được khuyến khích.
Luôn động viên người bệnh thường xuyên vận động, đưa ra các bài tập phù hợp với từng tình trạng sức khỏe của bệnh nhân cũng là một phần quan trọng trong kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tiểu đường.
Lý do là vì tập thể dục thể thao sẽ giúp ổn định đường máu, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và hỗ trợ giảm cân. Bên cạnh đó, cân nặng còn được duy trì, giúp huyết áp ổn định, tăng cường sức đề kháng của cơ thể.
Đừng quên luôn kiểm tra đường máu của bệnh nhân trước và sau tập thể dục. Tránh tập thể dục nếu lượng đường huyết đang tăng quá cao. Ngược lại, nếu lượng đường trong máu giảm xuống dưới 100 mg/dL, hãy cho người bệnh uống nhiều nước hoặc chất lỏng không chứa đường trước, trong và sau khi tập thể dục.
Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu hơn về cách lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tiểu đường cũng như thực hiện kế hoạch đó. Nếu người thân trong gia đình bạn không may mắc phải căn bệnh này, đừng quá lo lắng mà hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám sớm và tìm ra phương pháp điều trị cũng như chăm sóc phù hợp để bệnh nhân luôn sống khỏe mạnh bạn nhé.
